‘Je kunt in elk gesprek over intimiteit en seksualiteit beginnen’

’’Ik wilde gewoon aangeraakt worden en weer Kim zijn.’’ Muisstil luisteren tweehonderd verpleegkundigen naar het verhaal van de jonge moeder die haar leven zag instorten toen ze - nu vijf jaar geleden - hoorde dat ze borstkanker had.

’Daar sta je dan als 30-jarige met nog een heel leven voor je’

Door de behandeling veranderde haar lichaam en haar relatie. Ze had geen lichamelijke behoefte meer aan seksualiteit, alleen nog geestelijk. Ook had ze geen gevoel meer in haar borsten en raakte ze vervroegd in de overgang.

In het ziekenhuis was daar geen aandacht voor. En de gynaecoloog naar wie ze werd verwezen, keek haar droogjes aan en merkte op dat ze maar moest wennen aan ‘een lichaam van een vrouw van 50 en dat 50-jarigen nu eenmaal minder seks hebben.’

’’Daar sta je dan als 30-jarige met nog een heel leven voor je", vertelt Kim die zelf op onderzoek uitging en bij een gynaecoloog die wel goede tips gaf uitkwam.

Ze roept de verpleegkundigen in de zaal op om het anders te doen. ’’Het is zo belangrijk dat een zorgverlener open met jou praat, over hoe het met je gaat en over je beleving seksualiteit en intimiteit.’’

Quizvraag

Nadat de zandtovenaar nog een laatste tekening maakt, van Kim als prachtige vlinder, is het tijd voor een quizvraag. De hele avond mogen de verpleegkundigen via een app op hun telefoon hun mening geven over verschillende onderwerpen.

De vraag die ze mogen beantwoorden is hoe vaak ze zelf met patiënten over seksualiteit en intimiteit praten. Een kwart van de aanwezigen doet dit regelmatig, de rest zelden of nooit.

Het antwoord verbaast Mirjam Velting van de BVN (Borstkankervereniging Nederland) niet. Ze is ‘superblij’ dat ze tijdens de V&VN-dagen, waarvan het Roze Olifant-symposium onderdeel is, merkt dat er grote belangstelling is voor de Roze Olifant-toolkit.

De BVN is mede-ontwikkelaar van de toolkit die via deze link kan worden aangevraagd.

Podcastserie

De patiëntenvereniging constateerde jaren geleden al na onderzoek onder haar achterban dat veel leden behoefte hebben aan betere informatie en ondersteuning op het gebied van seksualiteit en intimiteit.

De BVN ontwikkelde onder meer een informatiebrochure voor patiënten en werkte mee aan de website www.kankerenseks.nl van de NFK, koepelorganisatie van verenigingen voor mensen met kanker.

Mirjam Velting wijst de zaal ook op de podcastserie De Herontdekking van haarzelf waarin patiënten en zorgverleners praten over omgaan met je veranderde lijf en lichaamsbeeld door borstkanker.

En dan is er nu ook nog project de Roze Olifant. ’’Daar zijn we trots op… Ik hoorde iemand vandaag zeggen dat als je als patiënt met je partner praat over seksualiteit en intimiteit, je relatie misschien al gered is. Dat vond ik zo mooi gezegd en daar kunnen jullie als zorgprofessionals bij helpen.’’

Op zoek naar een nieuwe ik

Naast de BVN is Sick and Seks één van de initiatiefnemers van de Roze Olifant. Seksuoloog en uroloog Henk Elzevier is een van de drijvende krachten achter deze stichting.

Elzevier vertelt de zaal dat patiënten na hun behandeling, door een veranderd lichaam en zelfbeeld en andere beleving van seksualiteit en intimiteit, zoeken naar een ‘nieuwe ik’. En met hun partner naar een ‘nieuwe wij’.

De uroloog en seksuoloog geeft inzage in het hoofd van patiënten en hun partners. Patiënten kampen van met een lawine aan emoties, van boosheid, verdriet tot schuldgevoel. Terwijl hun partners ook met gedachten rondlopen, uiteenlopend van ‘ik mis de intimiteit’, ‘laat ik haar niet lastig vallen, ze heeft het al zwaar.’’
 

De juichfase

Deze gedachten komen in wat Elzevier de juichfase noemt: de periode waarin iedereen roept dat je blij moet zijn, omdat de behandeling klaar is en alles weer wordt zoals het was. ’’Maar precies dan komt juist de pijn en het verdriet boven.’’

Volgens Elzevier kunnen de verpleegkundigen in de zaal een rol spelen om juist op dat moment met patiënten te praten over hun beleving van intimiteit en seksualiteit. En waar nodig met hulp van de Roze Olifant-toolkit. ’’Hoe is het in jouw organisatie geregeld?", vraagt hij de zaal. "Wie praat het beste en het vaakste over het onderwerp met mensen met borstkanker?’’

Feitelijk maakt het niet uit wie het doet, geeft hij zelf als antwoord. ’’Als je het maar doet’’.

Nazorg veranderen in nuzorg

Het slotwoord van het symposium is voor Jannet Wiegersma, specialistisch verpleegkundige oncologie en auteur van het boek 'Leren Lopen op je handen'.

Ze vindt het belangrijk dat er al tijdens het behandeltraject aandacht is voor de gevolgen van borstkanker en de behandeling. ‘’Nazorg moet veranderen in nuzorg’’, vindt zij. Ook zij heeft ervaring met de Roze Olifant-toolkit en laat al het trainingsmateriaal zien dat erin zit.

‘Hoe vaker je erover praat, hoe makkelijker het wordt’

‘’Tijdens de eerste sessie ga je met elkaar bespreken wie er over seksualiteit en intimiteit praat en hoe zij dat aanpakken. Ook praat je over hoever je gaat in gesprekken met mensen en wanneer je het onderwerp aansnijdt.’’

De tweede sessie wordt gebruikt om ervaringen en tips te delen. Een derde sessie moet zorgen dat praten over seksualiteit en intimiteit wordt geborgd in de zorg.

De allerbelangrijkste tip die Wiegersma aan de collega’s in de zaal kan geven is echter om ‘er gewoon mee te beginnen’. ’’Hoe vaker je erover praat, hoe makkelijker het wordt. Ik denk echt dat het onderwerp seksualiteit en intimiteit in elk gesprek moet voorkomen.’’