Zo snel mogelijk ingrijpen bij een bijniercrisis

Bij een bijniercrisis is het van belang zo snel mogelijk medicijnen in te nemen, te weten hydrocortison of cortisonacetaat. Wanneer patiënten hier zelf niet meer toe in staat zijn, moet een ander een noodinjectie met hydrocortison geven.

Om te zorgen dat liefst zorgprofessionals meteen weten wat ze moeten doen, is het verstandig dat mensen met de Ziekte van Addison een kaartje, SOS-ketting of armband met instructies bij zich dragen. 

Wat te doen bij een Addisoncrisis? 

Belangrijk is om zelf zo snel mogelijk een noodinjectie met hydrocortison toe te dienen. Ambulances hebben standaard hydrocortison bij zich. Toch is het belangrijk om hier niet op te wachten.

Geef eerst een injectie en bel daarna pas de ambulance. Het is handig om het volgende animatiefilmpje van BijnierNET te bekijken. Doe dit liefst samen met je familie, huisgenoten, vrienden en collega’s: mensen voor wie het handig is om te weten wat je hebt en wat ze kunnen doen in geval van een crisis.

In het filmpje wordt heel simpel uitgelegd wat je moet doen als een Adissoncrisis dreigt. Zo zie je hoe je een noodinjectie klaar maakt en waar je die in spuit. 
 

Waarom heb je cortisol nodig? 

Cortisol is een belangrijk hormoon, dat veel functies in het lichaam vervult. Het wordt aangemaakt in de bijnieren. Cortisol zorgt ervoor dat er genoeg brandstof (suiker) in het bloed komt als dat nodig is, zoals bij stress.

Ook beïnvloedt het hormoon het slaap-waakritme. Verder beschermt cortisol het lichaam tegen onder meer de gevolgen van ziekte, verwondingen of spanningen.

Het zorgt ervoor dat de patiënt beter herstelt bij en na ziekte, of stress en dat hij of zij tijdens een herstelperiode op krachten blijft. De hypofyse stuurt de bijnierschors aan met bijnierschorsstimulerend hormoon (ACTH), om onder meer cortisol te produceren.

Als de hypofyse onvoldoende ACTH maakt, dan worden de bijnieren onvoldoende gestimuleerd om cortisol te produceren en treedt een tekort aan cortisol op.
 

Wanneer extra cortisol toedienen? 

Bij aanhoudende stress of bepaalde klachten moet een patiënt zichzelf injecteren met hydrocortison. In de volgende situaties hebben Addisonpatiënten meer medicijn nodig (vooral cortisol). De hoeveelheid ervan dienen ze af te stemmen met hun arts: 

• Bij ziekte (koorts, infecties) of letsel (operatie)
• Bij duursporten zoals fietsen of hardlopen
• Bij grote emotionele spanning zoals het verlies van een dierbare

Hydrocortison wordt in de darmen opgenomen. Wanneer een patiënt meer dan twee keer diarree in korte tijd heeft gehad, is de hydrocortison niet goed opgenomen in het lichaam. Ook dan kan het nodig zijn om hydrocortison per injectie toe te dienen. Ook in dit geval moet direct contact opgenomen worden met de behandelend arts.

Veel stress is te voorspellen

Stress komt in elke situatie voor waarbij mensen extra lichamelijke of geestelijke inspanning moeten leveren. Voorbeelden hiervan lopen uiteen van examens, het overlijden van een dierbare tot het maken van een lange fietstocht of het krijgen van een ongeluk.

Daarnaast is het ook nog eens per persoon verschillend hoeveel stress iemand ervaart. Bij gezonde mensen maakt het lichaam op dit soort momenten extra cortisol aan. 

Mensen met de Ziekte van Addison zullen op aanraden van hun arts bij dit soort gelegenheden extra hydrocortison moeten spuiten van te voren en overleggen met hun behandelaar over de dosis. Die weet precies welke dosis patiënten op welke momenten moeten spuiten. 

Daarnaast is veel stress, zoals een examen, vakantie, operatie of verjaardagsfeest van de kinderen te voorspellen. Hierover kan een patiënt dus al vooraf met zijn medisch specialist overleggen.

Bij twijfel kan altijd eenmalig een extra dosis hydrocortison worden genomen. Een eenmalige hoge(re) dosis kan geen kwaad. Het achterwege laten kan in sommige situaties wel hele ernstige gevolgen hebben.