Hoe bespreek je seksualiteit in de spreekkamer?

Lees meer over de Roze Olifant "voor borstkankerbehandelaren"

Hoe bespreek je seksualiteit in de spreekkamer?

De medisch oncoloog heeft daar een duidelijke visie over: ’’Als arts staat de gezondheid van je patiënten centraal. Maar gezondheid wordt ook beïnvloed door secundaire voorwaarden zoals werk, sociaal, relaties en bij dat laatste hoort ook intimiteit en seksualiteit. Deze aspecten zorgen namelijk voor een beter algeheel welbevinden van de patiënt, waardoor de kwaliteit van leven verbetert. Het gaat om het totaalplaatje.”

Irma vertelt dat ze met haar mammacareteam merkte dat het thema ‘seksualiteit en ziek zijn’ een beetje onderbelicht bleef tijdens de behandelingen. ’’Als medisch oncoloog heb je weinig tijd om in de spreekkamer andere onderwerpen dan het ziekteproces te bespreken. Zeker wanneer patiënten aan het begin van hun ziektetraject staan, is hun leven een rollercoaster. Hierdoor is er vaak geen behoefte en ruimte om over seksualiteit en intimiteit te praten’’, vertelt ze.

Om te vervolgen: ’’Later in het traject kan de oncoloog of de verpleegkundig specialist dit juist wel goed oppakken. En dit betekent niet dat intimiteit en seksualiteit uitgebreid besproken moeten worden in de spreekkamer, daar zit een patiënt ook niet altijd op te wachten. Maar het aanstippen van het onderwerp kan al voldoende zijn.”

Zij en haar collega’s waren meteen enthousiast toen ze hoorden over het bestaan van het programma Roze Olifant. ’’Toen we hoorden dat het programma Roze Olifant ons concrete handvatten kon geven, besloten we de pilot met het programma te starten.”

‘Als team reageerden we enthousiast op Roze Olifant’

Het oncologisch team van het ZGT heeft inmiddels drie Roze Olifant teamsessies gehad. Irma vertelt dat tijdens die meetings pas écht duidelijk werd hoe belangrijk de rol van intimiteit en seksualiteit in het leven van mensen is. Ongeacht zij nu gezond zijn of kanker hebben. 

“We kregen tijdens de eerste sessie kaartjes met vragen over intimiteit die we zelf moesten beantwoorden.’’ Dit leidde aanvankelijk tot wat lacherige, ongemakkelijke situaties, vertelt Irma Oving. Bij haar en haar collega’s moest zelf ook een drempel worden weggehaald om over het thema intimiteit en seksualiteit te praten. ’’Maar al vrij snel lukte het ons als team om van een andere kant naar het onderwerp kijken.”

De leden van het mammacareteam reageerden allemaal enthousiast op de Roze Olifant. Daarom proberen zij het praten over intimiteit en seksualiteit nu actief te implementeren in elke behandeling. 

Natuurlijk staat het allemaal nog in de kinderschoenen, benadrukt de medisch oncoloog. ’’Het kan nog honderd keer beter, maar we zijn ermee bezig. We zijn van plan ook na de bijeenkomsten van Roze Olifant nog regelmatig een teamsessie te plannen over dit onderwerp.”

Vrouwen met borstkanker

Intimiteit en seksualiteit staat bij vrouwen met borstkanker meestal niet op de eerste plaats. Volgens Irma is het vaak zelfs een beladen onderwerp. Toch krijgen veel mensen met borstkanker vroeger of later vragen of problemen op dit gebied, die ze lang niet altijd uit zichzelf durven te bespreken met de dokter. 

’’Hormoontherapie kan zorgen voor drogere slijmvliezen en vagina. Door een borstoperatie zie je er niet meer uit zoals je gewend bent. En dan heb je misschien ook nog chemotherapie waardoor je kaal wordt en zeer weinig energie hebt. Tja, denk je dan aan seks?” Irma beantwoordt haar eigen retorische vraag met ‘waarschijnlijk niet’. “Maar intimiteit is wel belangrijk voor iemands welbevinden, dus ik kaart het tijdens het behandeltraject toch voorzichtig aan.”

De tip ‘ga lekker tegen elkaar op de bank liggen’ geeft Irma vaak aan patiënten. “Het gaat niet per se om seks. Maar wel om intimiteit.” 

De medisch oncoloog beseft dat de behandeling van kanker een emotioneel traject is. “Intimiteit is daar een belangrijk onderdeel van. Intimiteit kan je sterken in hoe je mentaal herstelt en de dingen verwerkt. En als je de intimiteit weet vast te houden, dan is de stap naar seksualiteit uiteindelijk weer makkelijker.”

Kleine tools

De Roze Olifant toolkit bevat naast een werkmap voor het medische team ook folders voor patiënten. Irma geeft aan die folders inmiddels vaak te gebruiken. ’’Ik benoem het onderwerp seksualiteit en en kijk hoe de patiënt erop reageert. Dan geef ik een folder mee. De patiënt kan dan zelf actie ondernemen als ondersteuning gewenst is op het gebied van intimiteit en seksualiteit.”

Irma legt uit dat ze veel heeft aan de tools die de Roze Olifant aanreikt. ’’Het moet een natuurlijk geheel zijn en daarom wil ik intimiteit al vanaf het begin van de behandeling aanstippen. De folders en de aanbevolen websites helpen de patiënt dan verder op weg.”
 

Balans tussen behandeling en leven

Irma kan de Roze Olifant aan alle oncologische teams in Nederland aanbevelen. “Het geeft handvatten waar je iets aan hebt. Zo kun je patiënten beter helpen de balans tussen behandeling en ‘leven’ terug te vinden.”