Wat is een longontsteking?

Elke dag adem je zo'n twintigduizend keer in en uit. De lucht gaat naar binnen via je mond of neus en daarna via je luchtpijp en de kleine vertakkingen van je longen (je bronchiën) naar je longblaasjes. Die bezorgen de zuurstof aan je bloed dat het weer naar al je organen en weefsels vervoert. Bij een longontsteking is je longweefsel ontstoken: de bronchiën en de longblaasjes. 

Je luchtpijp bestaat uit een buis van kraakbeenringen. Onderaan zit een vork in de weg: vertakkingen die lopen naar de linker- en rechterlong.

Iedereen kan een longontsteking krijgen

Iedereen kan een longontsteking krijgen. Maar je loopt wel extra risico als je een verminderde weerstand hebt. Dat geldt bijvoorbeeld voor ouderen, chronisch zieken en mensen die een chemokuur of immunotherapie ondergaan. Dan kan een heftige verkoudheid of griep sneller overgaan in een longontsteking. Ook loop je dan meer risico op een longontsteking met of door een invasieve schimmelinfectie. Al komt dit ook voor bij jonge, gezonde mensen. 

Andere factoren die het risico op een longontsteking vergroten zijn medicijngebruik, luchtvervuiling, ondervoeding, verlamming en bewusteloosheid. 

En dat geldt ook voor verslikken of het inslikken van voorwerpen. Als je je verslikt, komen er deeltjes in je luchtwegen terecht. Normaal hoest je deze deeltjes weer uit. Maar soms komen ze in het longweefsel terecht waardoor een ontsteking kan ontstaan. 

Hoe erg een longontsteking zich verspreidt over de longen verschilt per persoon. De ontsteking kan op één bepaalde plek blijven, maar zich ook verspreiden over beide longen. Dan spreek je over een dubbele longontsteking. 

Hoe artsen een longontsteking vaststellen

Het is in elk geval belangrijk om bij ernstige benauwdheidsklachten, pijnlijke ademhaling, het ophoesten van bloed, hoge koorts of andere zorgwekkende signalen contact op te nemen met je huisarts. Die kan achterhalen of je een longontsteking hebt en waardoor deze veroorzaakt wordt, om indien nodig een passende behandeling te starten. 

De huisarts zal je vragen stellen om uit te vinden waar je klachten vandaan komen en met een stethoscoop naar je longen luisteren. Ook kan het nodig zijn om een röntgenfoto te maken van je longen. Daarop is te zien of je inderdaad een longontsteking hebt, waar die zit en hoe erg deze is.

Naast een bacterie kan een longontsteking ook worden veroorzaakt door een virus zoals griep (influenza) of COVID-19. Virussen kun je niet behandelen met antibiotica. Die moet je uitzieken. Dat gaat bij een longontsteking door griep meestal goed. Omdat het virus meestal op dezelfde plek in je longen blijft. Bij het coronavirus is dat anders. Dat virus verspreidt zich wel over de hele long of beide longen. Daardoor kunnen je longen minder goed zuurstof uitwisselen. En wordt het zuurstofgehalte in het bloed te laag. Je lichaam ruimt het coronavirus meestal zelf op, maar je kunt voorafgaand hieraan wel heel ziek worden van COVID-19, en er zelfs aan overlijden. Soms wordt een infectie ernstiger en leidt dat tot zuurstoftekort, uitdroging of een ernstige longontsteking. Dan is behandeling in het ziekenhuis nodig. Meld je bij de huisarts als je zelf een zeer hoog risico loopt op een ernstig verloop van COVID-19. 

Aspergillus fumigates

Ook kun je een longontsteking krijgen door een schimmel. Of een bacteriële longontsteking mét een invasieve schimmelinfectie erbij. Vaak is dat de Aspergillus fumigates. Dat is een schimmel die overal in onze omgeving voorkomt. Normaal ruimen je luchtwegen die op. Maar als je ernstige griep of corona hebt, zijn de slijmvliezen van de luchtwegen beschadigd. Daardoor kunnen de schimmelsporen makkelijker je longen binnendringen en daar grote schade veroorzaken.

Een snelle diagnose en behandeling van een longontsteking door een schimmelinfectie is belangrijk. Dat gebeurt met antimycotica (medicijnen die schimmels doden). Anders kan de schimmel de longen ernstig beschadigen en ook andere organen aantasten, zoals de hersenen, nieren en lever. In het ergste geval met de dood als gevolg. 

Het verloop van een invasieve schimmelinfectie is bij mensen met ernstige griep overigens vaak ernstiger dan bij mensen met COVID-19. Waarom dat zo is, is nog niet duidelijk.

Zoals bij elke aandoening kunnen er ook bij een longontsteking in zeldzame gevallen complicaties optreden. De meest voorkomende complicaties zijn bloedvergiftiging (sepsis) en longvliesontsteking (pleuritis). Beide complicaties zijn in de meeste gevallen goed te behandelen. 

Besmettelijk of niet?

Tot slot vragen mensen zich vaak af of een longontsteking besmettelijk is. Dat is afhankelijk van de oorzaak. Het vaakst wordt een longontsteking veroorzaakt door de bacterie Streptococcus pneumoniae, beter bekend als de pneumokok. Veel mensen zijn drager van een pneumokok zonder dat ze er ziek van zijn. Dit is niet heel besmettelijk. Maar virussen kunnen wel heel besmettelijk zijn, zoals het coronavirus. En met een verzwakte weerstand ben je extra vatbaar. Dan is het verstandig om uit de buurt te blijven van mensen met een longontsteking.