Longontsteking: binnen of buiten het ziekenhuis?
Een longontsteking die je in het ziekenhuis krijgt, is vaak ernstiger dan een longontsteking die je bijvoorbeeld thuis of op je werk oploopt. Voor een arts is het daarom belangrijk om te weten waar de besmetting heeft plaatsgevonden. Die kennis kan de keuze en het succes van de behandeling beïnvloeden. Daarnaast is de oorzaak van belang. Welke ziektekiem is verantwoordelijk: een bacterie, virus of schimmel?
Elk jaar worden zo’n 250.000 Nederlanders getroffen door een longontsteking. Van hen belanden er ongeveer 35.000 in het ziekenhuis, schat het Longfonds in.
Meestal is een longontsteking goed te behandelen. Toch overlijden er jaarlijks ongeveer 3.400 mensen aan deze ziekte. Daarbij zijn de mensen niet meegerekend die met ernstige griep (influenza) of COVID-19 op de IC belanden en een longontsteking krijgen.
Binnen of buiten het ziekenhuis?
Artsen maken onderscheid tussen longontstekingen die mensen in het ziekenhuis of juist daarbuiten oplopen. Waarom? De zogenoemde ‘hospital-acquired’ en ‘community-acquired’ longontstekingen worden veroorzaakt door verschillende ziektekiemen. En dat vraagt om een andere behandeling door de arts.
Je spreekt van een ‘hospital-acquired’ longontsteking of ziekenhuislongontsteking als een patiënt een longontsteking ontwikkelt nadat hij of zij voor minstens 48 uur opgenomen is geweest in een ziekenhuis (of een andere zorginstelling). Meestal wordt een longontsteking in het ziekenhuis veroorzaakt door een bacterie.
Vaak verloopt een ziekenhuislongontsteking ernstiger dan een longontsteking die je thuis of ergens anders buiten de muren van het ziekenhuis oploopt. Patiënten die al in het ziekenhuis liggen zijn namelijk zwakker en daarom vatbaarder voor een longontsteking.
Hartpatiënten in het ziekenhuis lopen bijvoorbeeld een verhoogd risico op een longontsteking. Net als COPD-patiënten en mensen met lever- of nierproblemen. Daarnaast lopen patiënten die besmet zijn met een bacterie en daarvoor antibiotica krijgen een hoger risico. Ook ouderen behoren tot de risicogroep.
Daarnaast zijn bacteriën in ziekenhuizen vaak agressiever en resistenter, waardoor ze lastiger te behandelen te zijn.
Gram-negatieve en gram-positieve bacteriën
De bacteriën die ziekenhuislongontstekingen veroorzaken zijn te verdelen in twee verschillende groepen: gram-negatief en gram-positief. Gram-negatieve bacteriën worden vaker resistent tegen antibiotica dan gram-positieve bacteriën en kunnen hun resistentie overdragen aan andere bacteriën. Daardoor zijn longontstekingen die worden veroorzaakt door gram-negatieve bacteriën soms lastiger te behandelen. Maar gram-positieve bacteriën veroorzaken vaker longontstekingen.
De bacterie die het vaakst voor een longontsteking zorgt, is de Streptococcus pneumoniae (pneumokok). Die woont net als zijn gram-positieve soortgenoten in de keelfora van gezonde mensen, zonder voor problemen te zorgen. Een andere belangrijke gram-positieve bacterie is de Staphylococcus aureus.
Gram-negatieve bacteriën zoals de Haemophilus influenzae (Hib), Escherichia coli (E.coli), Pseudomonas aeruginosa en Moraxella catarrhalis worden minder vaak gezien en komen vooral voor bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem zoals COPD-patiënten.
Bij een ‘community-acquired pneumonie’ is vaak een virus de boosdoener
Naast de ‘ziekenhuislongontsteking’ heb je dus ook de ‘community-acquired longontsteking’. Daarbij is een virus vaak de oorzaak. Bijvoorbeeld het coronavirus of het griepvirus. Een virale longontsteking kun je thuis oplopen, op straat of in het café. Of op een andere plek waar veel mensen samenkomen.
Het virus verspreidt zich namelijk via druppeltjes die vrijkomen als iemand hoest of niest. Een ander kan deze druppeltjes inademen waardoor het virus in de luchtwegen terechtkomt. Eenmaal daar belandt, kan het verder doordringen tot de bronchiën en het longweefsel. Daar kan het zich vermenigvuldigen en een ontstekingsreactie in het longweefsel veroorzaken.
Een besmetting met de schimmel Aspergillose
Veel virusinfecties - denk aan griep en COVID-19 - kun je zelf uitzieken. Maar dat kan niet altijd. Bijvoorbeeld als een ernstige griep of COVID-19-infectie gepaard gaat met een superinfectie door een invasieve schimmel zoals Aspergillus.
Jaarlijks belanden 600 mensen met ernstige griep en de invasieve schimmelinfectie Aspergillose op de Intensive Care. Ze ontwikkelen een longontsteking met óf door Aspergillose. Van deze groep patiënten overlijdt ongeveer een kwart.
Ook veel mensen met COVID-19 die op de IC belanden, ontwikkelen een longontsteking met of door Aspergillose. Bij hen is het verloop hiervan vaak minder ernstig dan mensen met griep. Wetenschappers weten nog niet precies waardoor dit komt. Het is in elk geval van levensbelang dat de schimmel zo snel mogelijk wordt ontdekt, om de patiënt zonder tijdverlies te kunnen behandelen met antischimmelmiddelen (antimycotica).
Maar nu terug van Aspergillose naar de virale longontstekingen: antibiotica werken wel tegen bacteriën, maar niet tegen virussen. Er zijn wel virusremmers die ervoor kunnen zorgen dat virussen zich minder snel delen. Verder kun je besmetting met bepaalde bacteriën en virussen voorkomen door je te laten vaccineren, zoals tegen de pneumokokken, de griep en COVID-19.
Meer over longontsteking?
Longontsteking
-
‘Het is supergaaf dat je op een dag 120 kilometer aftikt’
Minette van der Ven (35) en Evelyn Grimberg (32) hebben allebei de stollingsstoornis ziekte van Glanzmann en zijn supersportief. Ze fietsten naar het Europese congres voor hemofiliepatienten in Brussel. Om andere mensen met een stollingsstoornis te motiveren om ook te gaan sporten. Ook had Minette zich kandidaat gesteld als bestuurslid voor de Europese patiëntenvereniging.
-
Interview
‘Ik had tot die nacht eigenlijk nergens last van’
Hij wist al een paar jaar dat hij de ziekte van Addison had, maar hij had er eigenlijk geen last van. Totdat hij op een nacht van het ene op het andere moment opeens enorm ziek werd. In een filmpje van het UMC Utrecht vertelt een patiënt met de aandoening over het moment dat hij een aanval kreeg.
