Voor werkgevers: als je werknemer chronisch ziek is

Wat is chronisch ziek? 

Grote kans dat je als werkgever één of meerdere zieke werknemers hebt. Waar krijg je mee te maken en hoe kun je helpen om mensen aan het werk te houden? Een ‘chronische aandoening’ is volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) een aandoening waarbij geen uitzicht is op een volledig herstel. Er is discussie over ziektes als kanker die een steeds chronischer karakter krijgen. De Sociaal-Economische Raad (SER) schaart kanker wel onder chronische ziektes.

Ongewenst werkloos 

Het hebben van een chronische beperking is overigens niet hetzelfde als het hebben van een gezondheidsbeperking. Een chronische ziekte hoeft een actief leven niet in de weg te staan want mensen voelen zich niet altijd ongezond of beperkt.  

Een deel van de medewerkers met een chronische ziekte is dan ook ongewenst werkloos, zo blijkt uit onderzoeken van Nivel en de Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties (NFK). Door betere behandelingen wordt kwaliteit van leven verbeterd en willen patiënten aan het werk blijven.

Jaarlijks krijgt 116.000 Nederlanders de diagnose kanker, waarvan 40 procent in de werkende leeftijd. Kanker heeft veel impact op je werksituatie en voor bijna twee van de drie mensen met kanker heeft het ook financiële gevolgen. 

Werken draagt bij aan de gezondheid

Dat mensen door een chronische ziekte (deels) thuiszitten, kan slecht zijn voor hun gezondheid. Want werken blijkt juist gezond te zijn. Diverse onderzoeken tonen aan dat werken bijdraagt aan een goede lichamelijke en geestelijke gezondheid. Dat komt onder meer doordat werken structuur en ritme geeft aan het leven, het sociale netwerk vergroot, (persoonlijke) ontplooiing mogelijk maakt en maatschappelijke participatie stimuleert. Daarnaast biedt werk financiële zekerheid. Werk heeft vooral een positief effect op de gezondheid als het goed aansluit op iemands kennis, vaardigheden en persoonlijke omstandigheden en als het wordt uitgevoerd in een veilige, gezonde en ondersteunende werkomgeving.  

Gevolg: langere verzuimperiodes 

De genoemde problemen met de gezondheid, de werkgerelateerde problemen, het intensieve medische traject en de financiële problemen kunnen leiden tot verzuim. Toch blijkt het ziekteverzuim van mensen met chronische ziekten op het eerste gezicht niet zo heel veel te verschillen van andere werknemers. Wel zit er een verschil in hoe lang iemand verzuimt. Het gemiddeld aantal verzuimdagen lag volgens een onderzoek van Nivel uit 2010 op 31 dagen. Mensen zonder chronische aandoeningen kwamen uit op 14 dagen afwezigheid. 

Wat kun je als werkgever doen? 

Belangrijk om te weten, is dat de manier waarop mensen reageren op hun aandoening per persoon kan verschillen. Twee mensen met dezelfde aandoening in dezelfde soort baan, kunnen zo verschillend reageren dat de ene werknemer kan blijven werken, terwijl de ander volledig wordt afgekeurd. 

Hieronder een aantal belangrijke stappen die je als werkgever kunt zetten om een werknemer met een chronische ziekte (zoveel mogelijk) inzetbaar te houden.  

Ga tijdig in gesprek 

Het is ontzettend belangrijk om vroegtijdig in gesprek te gaan met de werknemer. Op die manier kun je in kaart brengen wat iemand nodig heeft om inzetbaar te kunnen blijven. Het advies is om open met elkaar in gesprek te gaan. Spreek daarbij duidelijk naar elkaar de verwachtingen, behoeften en mogelijkheden uit. Leg afspraken vast, zodat alles duidelijk is en er geen misverstanden meer kunnen ontstaan. De NFK en het Kenniscentrum Werk en Kanker hebben een handige gesprekshulp ontwikkeld. Deze is ondersteund door Pfizer. Met deze brochure krijg je als werkgever praktische informatie en tips over het aangaan van een gesprek en over regelingen in het geval van kanker. 

Aan het einde van de behandelingen, als het tijd wordt om de re-integratie op te starten, zijn veel mensen onzeker over wat ze aankunnen. Om die mensen meer inzicht te geven in hun eigen situatie en werkvermogen, is er de Re-turn Check. Deze is ontwikkeld door Re-turn, het bureau dat gespecialiseerd is in verzuim- en re-integratiebegeleiding bij kanker. Je leest er hier meer over.

Verspreid kennis verder

Als werkgever is het van toegevoegde waarde om de informatie over chronische ziekten en het effect daarvan op het werk binnen het bedrijf verder te verspreiden, bijvoorbeeld onder het HR-personeel en de leidinggevenden. Een bedrijf met een positief beleid en een positieve houding tegenover werknemers met een ziekte die aan het werk zijn of weer gaan, draagt bij aan een succesvolle re-integratie.  

Zoek naar oplossingen 

Samen met je werknemer kun je kijken welke oplossingen er zijn om (zoveel mogelijk) inzetbaar te blijven. Het kan zijn dat bepaalde aanpassingen, in het werk of in de werkomgeving, problemen die iemand door zijn ziekte ervaart, kunnen oplossen.

Het is hierbij wel erg belangrijk om de aanpassingen sámen met de werknemer te bespreken en te nemen. Werknemers blijken namelijk meer tevreden te zijn over de aanpassing wanneer ze worden betrokken bij het besluit. Als het tot de mogelijkheden behoort, is het goed om er ook een arbo-professional bij te betrekken.  

Betrek op tijd de bedrijfsarts

Het is daarnaast goed om tijdig de bedrijfsarts erbij te halen, ook als er nog geen sprake is van een ziekmelding. De bedrijfsarts kan de werkgever en werknemer adviseren tijdens het ziekteproces. De bedrijfsarts kan verder de vertaalslag maken van ‘ziekte en behandeling’ naar ‘inzetbaarheid en belastbaarheid’. Op basis van de arbeidsprognose van de bedrijfsarts kun je als werkgever verder met je werknemer in gesprek over de werkzaamheden.  

Over de Wet verbetering poortwachter

Als de werknemer niet meer kan of wil werken en zich ziekmeldt, is de Wet verbetering poortwachter van toepassing. Daarmee wordt geprobeerd het verzuim zo kort mogelijk te houden door inspanningen van zowel de werkgever als de werknemer. De wet verplicht de gemaakte afspraken vast te leggen en elke zes weken te evalueren.  

Hulp, regelingen en meer informatie 

Voor werkgevers staan er verschillende organisaties en verenigingen klaar voor hulp en meer informatie. Ook zijn er diverse regelingen die ervoor kunnen zorgen dat werknemers met een chronische ziekte duurzaam kunnen worden ingezet. 

• De Arbo Unie vertelt bijvoorbeeld meer over hoe je een organisatie voorbereidt op chronisch zieke medewerkers en over de aandacht die nodig is bij begeleiding na kanker. Kijk hier. 

• De UWV geeft meer informatie over speciale regelingen voor mensen die minder inzetbaar zijn.

• De Patiëntenfederatie Nederland is een koepel van patiëntenorganisaties. Deze organisatie besteedt op de website uitgebreid aandacht aan chronisch ziek zijn en werken. 

• Voor specifiek meer informatie over kanker en werk kun je terecht op de websites van de Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties en het Kenniscentrum Werk & Kanker.

• Tips voor het stimuleren van duurzame inzetbaarheid zijn terug te vinden in de gratis white paper van ADP Nederland.