‘Werk kan écht een medicijn zijn’
Leestijd: 4 minuten
De afgelopen drieënhalf jaar heeft klinisch arbeidsgeneeskundige Desiree Dona 325 mensen met kanker geholpen om aan het werk te blijven, weer aan het werk te gaan of een andere dagbesteding te vinden. ’’Werk kan écht een medicijn zijn voor mensen.’’
Kunnen blijven werken of weer aan het werk gaan kan om allerlei redenen belangrijk zijn voor mensen die ziek zijn. ’’Het kan je het gevoel geven dat je weer meedoet aan de maatschappij, het kan zorgen voor zingeving, maar ook plezier en stabiliteit geven. Werk geeft mensen een inkomen en zelfstandigheid. Elk mens heeft de primaire behoefte om zich te manifesteren en ontwikkelen. Daar kan werk een bijdrage aan leveren.’’
Ze werkte al als bedrijfsarts voor het personeel van het Radboudumc toen het ziekenhuis een cultuuromslag maakte en patiëntgerichter ging werken. Vanuit de overtuiging dat patiënten meer zeggenschap moesten krijgen over hun eigen behandeling en dat gezamenlijke besluitvorming door arts en patiënt belangrijk was.
‘De agenda van de patiënt werd leidend’
’’Alle artsen gingen anders werken. Hun eigen agenda was niet langer leidend, maar die van de patiënt.
Zo kregen zij steeds meer vragen en zorgen van patiënten over werk en inkomen.’’
Desiree en haar collega bedrijfsartsen werden gevraagd om mee te denken over een oplossing en gingen aan de slag bij verschillende poli’s in het ziekenhuis als klinisch arbeidsgeneeskundigen.
Eén collega werkt bij het Parkinson Centrum, een andere bij de poli voor mensen met aangeboren hartaandoeningen, hartkwalen bij vrouwen en mensen die op jonge leeftijd een beroerte hebben gehad.
Zelf ging Desiree aan de slag bij oncologie.
Invloed op het arbeidsvermogen
’’Het zijn allemaal ziektebeelden die negatieve invloed kunnen hebben op het arbeidsvermogen van mensen en op een leeftijd dat mensen nog in het werkzame leven staan. ’’
“Mensen met kanker ervaren vaak problemen met hun werk. Eén op de vier mensen met kanker verliest zijn baan. Een nog veel groter aantal heeft problemen met terugkeer op de werkvloer.”
’’Ook weten we dat de bedrijfsarts in de eerste lijn vaak te laat in beeld komt,’’ stelt Desiree Dona. We kunnen veel problemen voorkomen door al vanaf diagnose in het ziekenhuis mee te behandelen op arbeid en inkomen. Daarmee heb je ook een grotere opbrengst op langere termijn.’’
Onmisbare functie
Wat begon met pionieren, groeide uit tot een onmisbare functie die door de poli’s op handen gedragen wordt. ’’Er zijn inmiddels heel veel zorgketens die een arbeidsgeneeskundige op de poli zouden willen hebben. We zoeken naar mogelijkheden voor structurele financiering zodat het verder kan worden uitgerold in het ziekenhuis.’’
Dat proces is geleidelijk gegaan, vervolgt ze. ’’We hebben moeten laten zien wat onze toegevoegde waarde was. Arbeid was als behandeldoel nog onbekend bij zorgprofessionals.’’
In het begin zagen Desiree en haar collega’s veel ‘twee-voor-twaalfpatiënten’. ’’Mensen die totaal waren vastgelopen. Je merkt nu dat artsen en verpleegkundigen mensen al vroeg doorverwijzen, soms direct na diagnose. Omdat de medisch specialist of verpleegkundige merkt dat werk heel relevant is voor iemand.’’
Belangrijk dat artsen en verpleegkundigen in alle gesprekken praten over werk
Het is volgens Desiree belangrijk dat artsen en verpleegkundigen in alle gesprekken met patiënten praten over hun werk. ’’Oncologen en verpleegkundigen weten steeds beter wat de risico’s zijn waar ze op moeten letten. Ik heb een triagesysteem ontwikkeld met vragen, zoals ‘twijfelt een patiënt of hij volledig kan terugkeren op de werkvloer’ en ‘twijfelt de behandelaar daar aan’.
Andere risicofactoren zijn bijvoorbeeld dat veel mensen geen bedrijfsarts hebben, zoals zzp’ers of werkzoekenden. Die groep ervaart dat soms als ‘zoek het maar uit’, omdat er geen begeleiding is, vervolgt ze haar verhaal. ’’Dat besef is pas in de kliniek ontstaan nu artsen en verpleegkundigen weten wat wij kunnen doen.’’
Werken volgens hetzelfde model
Desiree en haar collega’s werken volgens het zogenaamde International Classification of Functioning, Disability and Health-model (ICF) ’’Dit model biedt een theoretisch kader voor de beschrijving van participatieproblemen in relatie tot gezondheidsproblemen. Het beschrijft in eenduidige taal het functioneren van mensen en de factoren die hierop van invloed zijn.’’
Die factoren zijn de ziekte(n) zelf, maar ook externe factoren (de fysieke en sociale omgeving waarin mensen leven) en de persoonlijke factoren (de individuele achtergrond van een individu). ’’Die externe en persoonlijke factoren kunnen een negatieve of belemmerende invloed hebben, maar ook juist positief en stimulerend.’’
Zo zijn er omgevingsfactoren (privé en werk) en persoonlijke factoren zoals leeftijd. ’’Hoe is bijvoorbeeld jouw aanpassingsvermogen en wat doet jouw omgeving om je te stimuleren om te werken?’’
Desiree en haar collega’s brengen al deze factoren in kaart. ’’We kijken wat de werkelijk realiseerbare doelen van mensen zijn. Soms onderschatten of overschatten ze zichzelf. Vanuit die realiseerbare doelen maken we een plan dat mensen helpt om op het juiste moment de juiste beslissing te nemen of stap te zetten.’’
’’De oplossingen die ik bedenk samen met patiënten, zijn arbeidsgeneeskundige interventies die ik toevoeg aan hun behandeling,’’ stelt Desiree Dona.
Elke interventie is maatwerk. Continu zijn Desiree en haar collega’s bezig met het bedenken van mogelijkheden om dingen voor elkaar te krijgen.
’’De ene keer is dat door het aanvragen van een re-integratiesubsidie en een andere keer begeleid je mensen richting een (her)keuring.
Voor sommige mensen is afgekeurd worden de beste oplossing. Om een inkomen te behouden, wanneer werken niet meer reëel is.’’
Werken als bruggenbouwers
Ze ziet zichzelf en haar collega’s als bruggenbouwers. ’’Tussen het domein zorg (het complete behandelteam) en het domein arbeid (de werkgever, het eigen bedrijf en de bedrijfsarts) en het domein sociale zekerheid waaronder het UWV, de particuliere arbeidsongeschiktheidsverzekering en de gemeente met de participatiewet vallen. Ik breng expertise vanuit de arbeidsgeneeskunde in het behandelteam van de patiënt in de kliniek en daar begin ik het netwerk te ontvouwen.’’
Desiree Dona hoopt dat de zorg die zij en haar collega’s leveren in de toekomst voor alle (potentieel) werkenden met een chronische ziekte beschikbaar wordt. ’’Ik hoop dat arbeid een standaard behandeldoel wordt en werk als medicijn gewaarborgd is.’’
Zorgstructuur veranderen
Dat betekent wel dat de zorgstructuur moet veranderen en ook de financiering anders moet worden geregeld. ’’De zorgverzekeringswet voorziet niet in inzet van een arbeidsgeneeskunde in de kliniek.‘’
Arbeidsgerichte zorg valt nu onder ministerie van Sociale Zaken, omdat het wordt beschouwd als een werkgevers- en werknemersbelang. Bedrijfsartsen worden ook vanuit de werkgever betaald. ’’Wij willen dat er arbeidsgeneeskundigen komen die vanuit de zorg worden betaald, omdat behoud van arbeidsvermogen en inkomen primair een patiëntenbelang is.’’
In diverse landen werken klinisch arbeidsgeneeskundigen in de zorg daar waar patiënten behandeld worden. ’’In Zweden wordt arbeidsgeneeskunde ook vergoed. Het mooiste voorbeeld dat ik daarvan ken, gaat over mensen die behandeld worden voor een depressie waarbij een arbeidsgeneeskundige meteen meekijkt en mee behandelt.’’
Mede daardoor is het arbeidsverzuim bij mensen met een depressie aantoonbaar lager. ’’Werk kan kortom genezend werken. En mensen die werken, hebben minder zorg nodig.’’
