‘Hij was zeer vitaal, maar lag 48 uur later in coma’
Leestijd: 8 minuten
‘Als mijn vader was gevaccineerd of eerder gediagnosticeerd was en sneller was behandeld met de goede antibiotica, was hij er vandaag misschien nog geweest.’ Tanja Keurentjes, medisch adviseur bij Pfizer vertelde over haar vader Gerard Keurentjes die overleed aan een hersenvliesontsteking, door een pneumokokkeninfectie. Zij deed dit tijdens een lunch- en learnsessie over antibioticaresistentie op Wereld Antibioticaresistentiedag voor Pfizermedewerkers.
In haar handen houdt Tanja een lijst met daarin de laatste foto van haar vader: een man van 71, gebruind en stralend door de zomerzon. Hij was zeer vitaal, maar lag nog geen 48 uur later in coma in het ziekenhuis.
’’Deze foto is gemaakt in Frankrijk in juli 2014, op een prachtige dag.’’ Haar vader had gespeeld met zijn kleinkinderen, zoals het opa’s betaamt. En ’s avonds zwaaide Tanja haar ouders uit - ze logeerden een paar dorpen verder op - met het idee om ze snel weer te zien.
Hersenvliesontsteking door pneumokokken
Haar vader had weliswaar al een paar weken af en aan last van griepachtige verschijnselen. Maar deze waren met nu en dan een paracetamolletje prima in toom te houden.
Ook het telefoontje met haar moeder, een dag later, deed geen alarmbellen afgaan. ’’Hij voelde zich weer niet zo lekker…had pijnstillers genomen, was even gaan liggen en knapte ’s middags weer op…Ze waren lekker op een terrasje gaan zitten.’’
Een dag later had Tanja haar telefoon even niet in de gaten gehouden en toen ze hem weer pakte bleek ze 26 gemiste oproepen te hebben. Het bleek dat haar vader met meer dan veertig graden koorts op de intensive care van het academische ziekenhuis in Angers lag.
’’Bij aankomst hadden ze al wel een vermoeden dat het meningitis was.
Maar de volledige diagnose hersenvliesontsteking (meningitis) veroorzaakt door pneumokokken, liet 9 dagen op zich wachten.’’
Uiteindelijk was haar vader stabiel genoeg om naar het AMC in Amsterdam vervoerd te worden.
Maar eenmaal daar bleek dat de artsen niets meer voor hem konden doen.
’’Op scans zagen we gaten in zijn hersenen die zo groot als twee euromuntstukken waren.’’
Tanja vertelt haar verhaal om verschillende redenen. Ze wil duidelijk maken dat je pneumokokkeninfecties kunt voorkomen via vaccinatie.
Daarnaast wil ze benadrukken dat het belangrijk is dat Pfizer en andere bedrijven zich inzetten om nieuwe, betere antibiotica te ontwikkelen.
Opsporen van uierinfecties
En tot slot maakt ze een bruggetje naar het verhaal van Jasper Veerman, master student Nanobiology die met medestudenten van de TU Delft een test ontwikkelde om bij koeien binnen een paar uur uierinfecties op te sporen. ’’Hopelijk kunnen we deze techniek ooit vertalen naar mensen. Zodat je ook binnen een paar uur aan iemands ziekenhuisbed kunt vertellen welke infectie hij heeft en met welk antibioticum je hem het beste kunt behandelen.’’
Met hun snelle detectietest wonnen Jasper en zijn teamleden vorig jaar de prestigieuze, internationale iGEM wedstrijd in Boston. iGEM staat voluit voor International Genetically Engineered Machine en is een wedstrijd waarbij studenten met hulp van de gereedschapskist van moleculaire en synthetische biologie oplossingen bedenken voor maatschappelijke problemen.
’’De basis van synthetische biologie is genetische modificatie. Bacteriën zijn nuttige fabriekjes die je kunt programmeren om medicijnstoffen te produceren, om ziekten en antibioticaresistentie op te sporen en om schadelijke stoffen af te breken.’’
Stap naar de markt
Het team van de TU Delft heeft een ‘proof of principle’ ontwikkeld voor een snelle test waarmee een boer op zijn eigen boerderij bij koeien kan testen of ze uierontsteking (mastitis) hebben. De test werkt op basis van het eiwit Cas13 dat in melk op zoek gaat naar de staphylococcus aureus-bacterie die mastitis veroorzaakt.
Nu moeten boeren hun melkmonsters naar een laboratorium sturen en geven zij hun koeien in de tussentijd vaak alvast antibiotica, zonder te weten of dit werkt.’’ Door het onnodig inzetten van antibiotica vergroot je het gevaar van resistentie’’, stelt Jasper. ’’En niet alleen bij vee. Via de voedselproductie komt het probleem ook bij mensen terecht.’’De studenten hopen dat hun proof of principle een bruikbaar product voor boeren oplevert en hopelijk ooit ook leidt tot een test voor het snel opsporen van bacteriële infecties bij mensen.
’’Binnenkort hopen we onze studie te publiceren in een wetenschappelijk tijdschrift. Voor de laatste stap in de detectiemethode waarin de detectie wordt omgezet in een zichtbaar resultaat, is een patent aangevraagd. We hopen met onze test een stap naar de markt te maken. Maar dat is wel een lang en ingewikkeld traject.’’
Geschiedenis van antibiotica
Sunita Paltansing art-microbioloog van het Sint Franciscus Gasthuis en Vlietland neemt het publiek van de lunch- en learnsessie tot slot mee in een verhaal over de geschiedenis van antibiotica en antibioticaresistentie.
’’Bacteriën bestaan langer dan mensen en hebben zich de afgelopen millennia aangepast aan allerlei omstandigheden. Mensen dragen gemiddeld anderhalf kilo aan bacteriën bij zich en alleen in je darmen heb je al 1500 verschillende soorten,’’ vertelt ze.
’’Veel bacteriën zorgen voor goede dingen in je lichaam. Ze zorgen ervoor dat je niet ziek wordt, voorkomen bijvoorbeeld dat je alzheimer ontwikkelt en dragen bij aan een gezonde darmflora.’’
Antibiotica: de medicijnen om ziekmakende bacteriën mee te bestrijden bestaan echter pas tachtig jaar. Sindsdien bestaat het probleem van antibioticaresistentie ook al. Omdat bacteriën zich razendsnel kunnen aanpassen en zo vanzelf immuun worden voor de antibiotica waarmee ze worden bestreden.
Dokter Paltansing laat schrikbare plaatjes zien van de EDCD, het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding die de antibioticaresistentie in Europa in de gaten houdt. Op elk beeld - van verschillende soorten antibioticaresistente bacteriën - is te zien hoe de resistentie snel oprukt in Europa en steeds dichterbij Nederland opduikt.
Nederland zit nog in de veilige zone, vertelt ze, dankzij het strenge preventiebeleid dat in Nederland wordt gevoerd. Zo wordt elke patiënt die vanuit een buitenlands ziekenhuis naar een Nederlands ziekenhuis komt, geïsoleerd verpleegd. Totdat duidelijk is of hij (resistente) infecties heeft.
‘Het Nederlandse beleid is behouden en daardoor succesvol’
Ook heeft elk ziekenhuis een A-team: een antibioticateam met daarin een arts-microbioloog, een ziekenhuisapotheker en een internist-infectioloog. Het A-team houdt bij wat er voorgeschreven wordt, registreert wanneer er resistentie optreedt en geeft onder meer toestemming wanneer bepaalde antibiotica, die als laatste redmiddel dienen, mogen worden voorgeschreven. ’’Het Nederlandse beleid is en blijft behouden en is daardoor succesvol.’’
Maar het is en blijft oppassen geblazen, zo waarschuwt ze. ’’Antibioticaresistentie houdt zich niet aan landsgrenzen.’’ Ook in haar ziekenhuis overleed vorig jaar een man die uit een Grieks ziekenhuis overkwam, daar diverse resistentie infectie opliep, maar niet meer kon worden geholpen.
'’De WHO heeft wereldwijd alarm geslagen. Als we zo door gaan met antibioticagebruik gaan we weer terug naar de situatie van 1928 en worden eenvoudige infecties weer dodelijk.’’
Meer lezen over infectieziekten?
Meer info
-
‘Mensen moeten bewuster worden van trombose’
Ieder uur krijgen elf Nederlanders trombose. In hun been, buik of nog erger de longen. Ook veel hart- en herseninfarcten worden veroorzaakt door trombose. Trombose is één van de belangrijkste doodsoorzaken in Nederland. Eén op de vier mensen overlijdt uiteindelijk aan de gevolgen van trombose.
-
Preventie
Wat kun je zelf doen om gezond te blijven in Afrika of Mekka?
Er zijn naast vaccinaties, allerlei andere preventieve maatregelen die besmetting met de meningokokbacterie of het MERS-coronavirus en andere ziekteverwekkers kunnen helpen voorkomen. Voor mensen die willen zorgen dat hun reis naar Mekka of Afrika in goede gezondheid verloopt, hebben wij een aantal nuttige tips.
