'Wij vaccineren kinderen minder dan in Engeland'

Dramatische en dodelijke uitbraken

Het Rijksvaccinatieprogramma, afgekort RVP, werd in de vijftiger jaren ingevoerd toen het aantal sterfgevallen door infectieziekten in de 20e eeuw al flink daalde. ’’In eerdere eeuwen zorgden infectieziekten nog veel meer voor dramatische en dodelijke uitbraken, denk aan de pest en de pokken.’’

Gaandeweg werden de hygiëne, voeding en gezondheidszorg beter. Maar ook in de jaren ’50 van de vorige eeuw waren difterie, polio en kinkhoest nog belangrijke doodsoorzaken. ’’Er kwamen technologieën om daar iets aan te doen in de vorm van vaccins en een logisch gevolg was het Rijksvaccinatieprogramma.’’

Sinds de introductie van het RVP zijn tussen de 6.000 en 12.000 sterfgevallen door infectieziekten voorkomen, stelt Postma. ’’Dat heeft Maarten van Wijhe berekend en daarbij heeft hij expliciet rekening gehouden met de terugloop van het aantal ziekte- en sterfgevallen door factoren zoals betere hygiëne.’’

Als je kijkt naar de huidige tijd worden dankzij het RVP nog jaarlijks zo’n 50 sterfgevallen bij kinderen voorkomen. ’’Ongeveer evenveel kinderen als er jaarlijks overlijden door verkeersongelukken.’’ 

Pleitbezorger voor uitbreiding 

De hoogleraar vindt dat het Nederlandse RVP verder moet worden uitgebreid. ’’Als je kijkt naar Engeland, zie je een groot verschil. In Engeland wordt ingeënt tegen meningokokken-B, worden zwangeren gevaccineerd tegen influenza en kinkhoest en krijgen ook kinderen een griepprik en krijgen baby’s het rotavirus-vaccin.’’

Hij zegt het ‘schandalig’ te vinden dat Nederland zijn kinderen minder goed beschermt via het RVP dan buurlanden zoals Engeland. ’’We gebruiken hier niet alleen minder vaccins, maar ook minder uitgebreide vaccins.’’ 

Een goed voorbeeld is het griepvaccin, vervolgt hij. ’’In Nederland gebruiken wij een 3-valent griepvaccin dat tegen 3 soorten griep beschermt, in plaats van 4. En laat tijdens de meest recente griepepidemie, van 2018, nu precies een griepsoort rondwaren die wel in het 4-valente, maar niet in ons 3-valente vaccin zit.’’ 

We kunnen het Engelse vaccinatieprogramma niet klakkeloos en direct overnemen, stelt Postma. ’’Je moet er zorgvuldig naar kijken en beseffen dat elk land zijn eigen epidemiologie en zorgsysteem heeft.’’

Hij vervolgt: ’’Maar invoering van een rota-vaccin en een meningokokken B-vaccin zou ik zeker overwegen. Daarmee zou je kinderlevens kunnen helpen redden en helpen voorkomen dat ook vele ernstig zieke kinderen in het ziekenhuis terechtkomen.’’ 

Oorzaken van bescheidenheid 

Volgens Postma heeft deze ‘bescheidenheid’ van ons RVP-programma diverse oorzaken. ’’Nederland is zuinig. We vinden dan bijvoorbeeld een bedrag van 25.000 euro per gewonnen levensjaar of QALY te duur voor preventie en kiezen daarom voor een ander, goedkoper vaccin, of zien af van de vaccinatie. Terwijl onze economische situatie echt niet slechter is dan die van Engeland waar het Rijksvaccinatieprogramma wel up-to-date is,’’ zegt hij. 

Introductie via onderzoeksprogramma 

’’Daarnaast zijn we voorzichtiger dan in Engeland. Wij introduceren niet zo snel wat nieuws, terwijl in Engeland ook vaccins in een soort onderzoekssituatie worden geïntroduceerd met een intensieve monitoring en uitgebreide evaluatie.’’ 

Op deze manier is ook de griepprik bij kinderen geïntroduceerd, stelt hij. ’’En met succes. Niet alleen krijgen minder kinderen griep. Door groepsimmuniteit komt griep ook minder voor bij ouderen en chronisch zieken: belangrijke kwetsbare groepen in de samenleving .’’ 

Er zijn critici die stellen dat het prima is dat het RVP niet enorm uitgebreid is. Omdat mensen door een uitgebreider programma mogelijk sneller een anti-vaccinatiehouding aannemen en de dalende algemene vaccinatiegraad die er al is, wordt aangewakkerd. 

Onzin, vindt Postma. ’’Dan zou je dat verschijnsel in Engeland ook zien.’’ Wel maakt hij zich zorgen over de dalende vaccinatiegraad in Nederland, die de laatste paar jaar is ingezet. ’’Er worden hoge eisen aan vaccinonderzoek gesteld en er is weinig reden om te twijfelen aan het nut, de effectiviteit en veiligheid van vaccins.’’ 

Het is belangrijk om de algehele vaccinatiegraad zo hoog mogelijk te houden, vervolgt hij, en wel om twee redenen.  ’’Aan de ene kant bescherm je individuen en aan de andere kant creëer je groepsbescherming. Als de groepsimmuniteit hoog genoeg is, kun je ziekten zelfs helemaal uitroeien, zoals met de pokken is gebeurd,’’ vertelt de academicus.

Uitbraken van infectieziekten 

Omgekeerd is het zo dat als de algehele dekkingsgraad daalt, vanzelf weer uitbraken van nare, besmettelijke infectieziekten kunnen komen. ’’In de Biblebelt had je een paar jaar geleden een uitbraak van de mazelen. Dat die niet verder kwam dan daar, komt doordat de vaccinatiegraad in de rest van het land heel hoog is.’’

Volgens Maarten Postma is er maar één manier om de algehele vaccinatiegraad weer te verhogen en hoog te houden en dat is het geven van goede voorlichting. ’’Op internet zijn veel indianenverhalen te vinden over vaccins die slecht werken en nare bijwerkingen hebben. Het enige wat je daar tegen kunt doen, is mensen goed voorlichten over hoe het wel zit. Het RIVM doet al veel aan voorlichting. Maar het kan natuurlijk altijd meer.’’ 

Cijfers om het RVP te onderbouwen 

Hij stelt dat dit nu precies ook één van de redenen is waarom hij met collega’s onderzoek doet naar de opbrengsten van het RVP. ’’In de hoop dat het cijfers oplevert die bij voorlichting kunnen worden gebruikt. Vergeet niet dat mensen zich haast niets meer kunnen voorstellen bij bijvoorbeeld mazelen en polio,’’ zegt hij. 

’’Ze beseffen niet hoe ernstig die ziekten kunnen zijn. ’’Dat elk jaar zestig kinderen overlijden door verkeersongelukken, vindt iedereen wel heel erg en belangrijk. Maar dat we met het RVP een vergelijkbaar aantal sterfgevallen voorkomen, realiseren we ons zelden. Door die vergelijking gaan mensen misschien beter beseffen hoe belangrijk het RVP is. Met dergelijke cijfers kun je het belang van het Rijksvaccinatieprogramma onderbouwen.’’