‘Je moet met bacteriën en virussen in evenwicht leven’
Met het lesmateriaal van Hygienehelpt.nl kunnen leerlingen van basisscholen en middelbare scholen aan de slag met onderwerpen rond het thema infectieziekten, zoals het belang van een gezonde leefstijl. Samen met Pfizer is een module ontwikkeld die gaat over antibioticaresistentie. ’’Wereldwijd een belangrijk en toenemend gevaar,’’ vertelt Eric van Gorp.
Helpt goed slapen en veel sporten tegen resistentie?
-
Lees hier het antwoord van de quizvraag
Beschrijving tonenYes! Als je genoeg slaapt en beweegt, is dat goed voor je weerstand. En hoe beter je weerstand, hoe minder kans je hebt op bacteriële infecties. Want als je geen bacteriële infectie oploopt, heb je ook geen antibiotica nodig en wordt de kans dat je op een gegeven moment resistent wordt ook kleiner. Deze vraag en dit antwoord zijn afkomstig van de website van ‘Hygiëne Helpt!’. Dat is een digitaal lespakket over infectieziekten en het belang van hygiëne voor kinderen in de bovenbouw van het basisonderwijs en in de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Het lespakket bevat lessen over corona, muggen, vaccins en vaccineren. Met hulp van Pfizer ontwikkelde ‘Hygiëne Helpt!’ ook een les over antimicrobiële resistentie: een groot en groeiend gevaar. Je vindt daar allerlei informatie over wat je zelf kunt doen tegen resistentie. Lees hieronder het interview met Eric van Gorp, hoogleraar virologie en geestelijk vader van het lespakket ‘Hygiëne helpt’.
Hij is hoogleraar virologie en geestelijk vader van het lespakket ‘Hygiëne helpt’ en het internationale scholenproject ‘Viruskenner’. Waar anderen uren kunnen praten over oude auto’s, de Tweede Wereldoorlog of vliegtuigjes, kan Eric Van Gorp eindeloos vertellen over infectieziekten, virussen, bacteriën en alles wat daarmee te maken heeft. De hoogleraar reist de wereld rond om ‘emerging’ virussen te bestuderen, samen te werken met collega’s en kennis over te dragen op artsen en andere gezondheidswerkers.
‘Je beschermt jezelf en tegelijkertijd ook anderen’
Kennis overbrengen over infectieziekten vindt hij één van de mooiste aspecten van zijn vak. ’’Infectieziektebestrijding begint bij jezelf. Hygiëne is de hoeksteen van de infectieziektenpreventie. Het lijkt misschien een ouderwets begrip. Maar met corona blijkt maar weer hoe belangrijk het is.’’ Door gezond te leven en te zorgen voor een goede persoonlijke hygiëne, maar ook te zorgen voor je omgeving, bescherm je jezelf tegen virussen en bacteriën, vervolgt hij. ’’Tegelijkertijd bescherm je anderen. Wat jij doet, heeft maatschappelijk impact.’’
Deze boodschap wil hij graag bij iedereen in de oren knopen, juist ook bij kinderen. ’’Het begon ermee dat ik als vader in de klas over mijn vak vertelde.’’ Meteen kwam de vraag of hij niet ook iets in de andere klassen wilde vertellen. ’’Ik nam jonge arts-onderzoekers mee en een jonge hiv-patiënte die haar verhaal vertelde. Dat sloeg heel erg aan. Kinderen bleken zeer in het onderwerp infectieziekten geïnteresseerd te zijn.’’
Leren wat virussen zijn
Uiteindelijk ontstond het idee voor het internationale schoolproject ‘Viruskenner’ waarbij kinderen uit de hoogste klassen van de basisschool en de onderbouw van het voorgezet onderwijs aan de slag gaan met een actueel virus. De meeste nieuwe infectieziekten ontstaan door virussen, vertelt Van Gorp. ’’En die kunnen leiden tot een uitbraak (epidemie) of zelfs een pandemie zoals nu met het coronavirus. Met ‘Viruskenner’ leren we kinderen wat een virus en een bacterie zijn, hoe ze worden overgedragen op ons als mens en welke rol je zelf kunt spelen bij de preventie.’’
Viruskenner
‘Viruskenner’ is een project dat drie maanden duurt. Kinderen kiezen zelf een virus uit en leren hoe een virus zich verspreidt. ’’Virussen kunnen zich verspreiden via lucht, water, voedsel, knaagdieren, bloed, soa’s en muggen,’’ legt de viroloog uit. ’’Vandaag had ik nog een overleg over het Westnijlvirus dat nu voor het eerst in Nederland is ontdekt. Dat is een virus dat door muggen wordt overgebracht en waarvan je koorts kunt krijgen en in het slechtste geval tot hersenontsteking kan leiden. Vroeger kwam het Westnijlvirus alleen voor in (sub)tropische gebieden. Nu komt het dichterbij, dat is spannend. Komt dat door de klimaatverandering? Onze omgang met dieren? Of doordat we meer reizen? Of is ons gedrag bepalend? Over zulke vragen kun je jongeren goed laten nadenken.’’ Uiteindelijk is het de bedoeling dat de jongeren een tool ontwikkelen om de kennis die ze opdoen te verspreiden. Zo’n tool kan van alles zijn: een les, een lied, een spel of juist een technische oplossing, stelt Van Gorp.
Het project ‘Viruskenner’ draait op basisscholen en ‘technasia’ (middelbare scholen) in heel Nederland. En ook nemen een aantal scholen in Italië, Indonesië en Suriname deel, vertelt Van Gorp. ’’Als viroloog kom ik op die plaatsen voor mijn werk en zo is het project met mij meegereisd.’’
‘Dezelfde ziekte kan in een ander land een andere impact hebben.’
Het leuke hiervan vindt hij dat je kinderen uit verschillende landen met dezelfde opdracht aan de slag kunt laten gaan, maar dat ze met verschillende oplossingen komen die passen in hun omgeving en cultuur. ’’Dezelfde ziekte kan in een ander land een andere impact hebben. Neem het coronavirus. In Nederland stond het zorgsysteem onder druk tijdens de coronapandemie. Maar het coronavirus had zich ook in Suriname verspreid. Daar stond de zorg veel zwaarder onder druk. Ze hadden minder ziekenhuisbedden en een ander zorgsysteem.’’
Lespakket Hygienehelpt.nl
Samen met stichting Flock ontwikkelde Eric van Gorp ook het lespakket ‘Hygiëne helpt’. Dat leert jongeren al op jonge leeftijd hoe infectieziekten zich verspreiden en hoe wij dat door ons gedrag aan te passen kunnen voorkomen. Stichting Flock ontwikkelt die educatiematerialen rond verschillende thema’s met een belangrijke maatschappelijke impact. Het lespakket begon als pilot met een module over het thema persoonlijke hygiëne en nu worden telkens nieuwe actuele modules toegevoegd. ’’Met ondersteuning van Pfizer hebben we nu een module gemaakt over antibioticaresistentie,’’ vertelt de hoogleraar. ’’Antibioticaresistentie staat niet voor niets in de top 10 lijst van grootste bedreigingen voor de volksgezondheid wereldwijd van de Wereldgezondheidszorgorganisatie (WHO).’’
Module antibioticaresistentie
In de module antibioticaresistentie wordt op een heldere, interactieve en aansprekende manier - met animaties en filmpjes met jonge artsen - verteld wat een bacterie is, wat het verschil is met een virus en waarom antibiotica wel werken bij bacteriële maar niet bij virale infecties. ’’Maar er wordt ook verteld over het microbioom: de bacteriën, virussen en gisten die in en op je lichaam leven en die je juist nodig hebt voor een goede gezondheid. Het gaat om de juiste balans. Het op een goede manier inzetten en gebruiken van antibiotica speelt daarbij een belangrijke rol. ’’Zo kunnen we het risico op antibioticaresistentie vermijden.’’
‘Het op een goede manier inzetten en gebruiken van antibiotica speelt een belangrijke rol.’
Volgens Van Gorp vullen de projecten ‘Viruskenner.nl’ en ‘Hygienehelpt.nl’ elkaar mooi aan. ’’De thema’s die behandeld worden grijpen in elkaar. Het eerste is een project van een paar maanden waarbij leerlingen echt actief met opdrachten aan de slag kunnen gaan. Het tweede bestaat uit lesmateriaal dat kinderen zelf kunnen bestuderen, maar dat ook heel goed door leerkrachten kan worden gebruikt tijdens de les, op elk willekeurig moment in het onderwijsprogramma.’’
Wanneer zijn doel geslaagd is? ’’We proberen kinderen en jongeren te leren dat virussen en bacteriën niet persé slecht hoeven te zijn,’’ zegt hij met nadruk. ’’Maar dat je moet proberen om in evenwicht met hen te leven, in evenwicht met je omgeving. En dat je dat evenwicht niet moet verstoren door onverstandig gebruik van antibiotica of een ongezonde leefstijl, waaronder een slechte hygiëne. Je hoopt dat kinderen later terug kunnen grijpen op de kennis die ze nu opdoen. Want wie al op jonge leeftijd weet wat virussen en bacteriën zijn en weet hoe je jezelf tegen infectieziekten kunt beschermen, heeft daar op latere leeftijd profijt van.’’
Podcast over ‘Hygiënehelpt.nl’
De WHO houdt elk jaar, de derde week van november de World Antimicrobial Awareness Week om daarmee aandacht te vragen voor het wereldwijde gevaar van antibioticaresistentie. In het kader hiervan heeft Eric van Gorp meegewerkt aan een podcast over het lespakket ‘Hygienehelpt.nl’. Het lesmateriaal over antibioticaresistentie kan worden gedownload via deze link.
-
Longontsteking door pneumokokken
Longontsteking is een besmettelijke, mogelijk ernstige infectieziekte diep in de luchtwegen. De longblaasjes en het weefsel daaromheen raken ontstoken. Een longontsteking kan ontstaan door virussen, schimmels of bacteriën.
-
Wie het meeste risico lopen op een ernstige RS-virusinfectie
Bij een ernstige RS-virusinfectie daalt het virus vanuit de neus en keel af naar de longen. Bij baby’s en jonge peuters kan dat bronchiolitis veroorzaken. Bij 60-plussers is infectie vergelijkbaar met een zware griep waardoor ze vatbaarder zijn voor een longontsteking.
-
Bij wie is het risico op ernstige urineweginfecties groter?
Zoals eerder gezegd kan een blaasontsteking ontaarden in een nierbekkenontsteking of een prostaatontsteking. Dan zijn niet alleen de lagere urinewegen, maar ook de hogere urinewegen erbij betrokken geraakt.
