Bacteriële hersenvliesontsteking

De kans is zeer klein dat je daadwerkelijk een hersenvliesontsteking krijgt als je besmet raakt met een van deze bacteriën. Meestal blijven ze zitten op de plek (of in de buurt van de plek) waar ze zijn binnengekomen: de neus en keel. In het geval van de pneumokok kan die aanwezigheid bijvoorbeeld leiden tot een neusbijholteontsteking of – vooral bij jonge kinderen – een oorontsteking.

Sommige mensen merken zelfs helemaal niets van de bacteriën. Ze kunnen ermee besmet raken en ze maandenlang bij zich dragen. Zonder dat ze het weten (dat heet dragerschap).

Maar soms glippen bacteriën door de mazen van het net - bijvoorbeeld omdat het afweersysteem niet goed werkt. Eerst beginnen ze zich te delen in de neus- of keelholte. Vervolgens weten ze zich massaal door het slijmvlies heen te wurmen waardoor ze toegang krijgen tot de bloedbaan.

Zo verandert een bacterie, die op het eerste gezicht ongevaarlijk is, in een schadelijke ziektekiem. Zeker als ze zich via het bloed naar de hersenvliezen verplaatsen en zich daar verder vermenigvuldigen. Want dat leidt tot een levensbedreigende bacteriële hersenvliesontsteking. Zoals gezegd is dit een zeldzame ziekte met jaarlijks ongeveer een tot twee gevallen per 100.000 inwoners in Nederland.

Klachten

Een arts die een versufte patiënt met koorts en nekstijfheid ziet, zal absoluut vermoeden dat diegene een bacteriële hersenvliesontsteking heeft.

Artsen noemen deze drie klachten de ‘klassieke trias’. En daarmee bedoelen ze: grote kans dat er sprake is van een hersenvliesontsteking als deze klachten tegelijkertijd aanwezig zijn.

Als iedereen met een hersenvliesontsteking last zou krijgen van alle drie de klachten. Tja … Dan was het makkelijker geweest om de ziekte te herkennen. Dat is bij minder dan de helft van de patiënten het geval. Volwassenen kunnen eigenlijk allerlei klachten ervaren: van epileptische aanvallen tot hevige hoofdpijn, misselijkheid en braken.

Naar baby’s met een hersenvliesontsteking moet je iets anders kijken. Over het algemeen vertonen die een aspecifiek ziektebeeld. Aspecifiek? Dit betekent dat ze klachten hebben die niet uitsluitend horen bij een hersenvliesontsteking (en ook het gevolg van een andere ziekte kunnen zijn). Zoals: koorts, voedingsproblemen en sufheid.

Verder gedragen deze baby’s zich anders dan normaal. Door de hersenvliesontsteking zijn ze hangerig en lichtgeraakt. En dat valt bijvoorbeeld op bij het vastpakken en verschonen. Verder kan het zijn dat ze niet willen drinken (of er niet om ‘vragen’) en kreunende geluidjes maken die je niet herkent.

Maar, hoe is een hersenvliesontsteking te herkennen als de klachten zo divers en soms zo ‘gewoontjes’ zijn?

We hebben het nu vooral gehad over de klachten die iemand tijdens een hersenvliesontsteking kan krijgen. Maar wie ervan geneest, kan last krijgen van restverschijnselen. Soms levenslang. Met restverschijnselen bedoelen we de nasleep van de ziekte. Gevolgen van wat de bacteriën in de hersenen hebben veroorzaakt. Voorbeelden zijn: epilepsie, doofheid, oogafwijkingen en concentratieproblemen.

Twijfel je of jijzelf of iemand om je heen hersenvliesontsteking heeft? Verlies geen seconde en bel meteen 112. Bacteriële hersenvliesontsteking kan plotsteling verslechteren waardoor ziekenhuisopname en behandeling met antibiotica dringend nodig zijn.
 

Risicofactoren

Waarom worden sommige mensen ziek van een besmetting? Terwijl anderen er niets van merken? Dat hebben wetenschappers (nog) niet opgehelderd. Maar dit weten ze wel. Er zijn een aantal risicofactoren die de kans op een hersenvliesontsteking vergroten. Die zijn onder te verdelen in leeftijd, medische conditie, geneesmiddelgebruik en leefomgeving.

Allereerst de leeftijd. De ziekte komt het meest voor bij baby’s, tieners, jongvolwassenen en 65-plussers. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie hebben de verschillende soorten bacteriën een voorkeur voor een bepaalde leeftijdsgroep.

Vervolgens de medische conditie als risicofactor. De afwezigheid van een (functionerende) milt. Ook hiv vergroot de kans op hersenvliesontsteking. Waarom? Hun afweersysteem heeft een deuk opgelopen. En dat maakt ze vatbaar voor infecties in het algemeen en hersenvliesontsteking in het bijzonder. Je kunt eigenlijk zeggen: een verzwakte afweer is een risicofactor. Of die nu aangeboren is, door een ziekte komt of het gevolg is van geneesmiddelgebruik.

En ten slotte de leefomgeving. Zo lopen reizigers die naar de meningitisgordel gaan in Sub-Sahara Afrika een verhoogd risico op infectie. Maar het gaat niet alleen om de plek waar je bent. Ook het aantal mensen dat zich op die plek bevindt doet ertoe. Dat wil zeggen: op elkaar gepakt leven is een risicofactor. Denk aan plekken als studentenhuizen, militaire barakken en vluchtelingenkampen.