‘De handel in valse medicijnen wordt steeds groter en gevaarlijker’
Leestijd: 6 minuten
Wie medicijnen via internet koopt, kan er niet vanuit gaan dat ze echt zijn. Zestig procent is vals, schatten experts. Ook in reguliere apotheken duiken steeds vaker nepgeneesmiddelen op. ’’Voor criminelen is het verhandelen van valse medicijnen lucratiever dan de handel in drugs’’, stelt David Shore, directeur Global Security van Pfizer.
Zijn mooiste moment bij Pfizer was een reis naar Nigeria om een lading te begeleiden van honderd miljoen doses van een geneesmiddel tegen de oogziekte trachoom. ’’We gingen de Nigeriaanse politie helpen om er op toe te zien dat de medicatie op de juiste plekken terechtkwam. Het was ongelooflijk om met eigen ogen te zien dat mensen eerst blind waren, nu weer kunnen zien.’’
Normaal is Davids Shore zijn werk beduidend minder ‘hartverwarmend’. Met collega’s speurt hij de wereld af naar nagemaakte Pfizermedicijnen.
‘Ik kan echt iets doen voor de samenleving’
Tot 2005 werkte hij bij de recherche en hield hij zich bezig met georganiseerde misdaad. Davids baas ging bij Pfizer werken bij de net opgerichte afdeling Global Security die zich bezighoudt met de zoektocht naar vervalste geneesmiddelen en vroeg hem om mee te gaan.
’’Ik vond het fantastisch bij de politie, maar had na twintig jaar alles gezien. Bij Pfizer kon ik opnieuw beginnen en veel leren. Ook vind ik het leuk veel te reizen en nieuwe mensen te ontmoeten.’’
Shore wil niet herkenbaar in beeld en het is ‘top secret’ wat hij nu precies doet. ’’Het is belangrijk dat criminelen mij en onze werkwijzen niet herkennen’’, vertelt de voormalig politieman.
Wel wil hij kwijt dat zijn vroegere en huidige baan veel gemeen hebben. ’’Ik doe nu eigenlijk hetzelfde werk als vroeger: toen hield ik me ook bezig met het opsporen van criminelen die zich bezighouden met medicijnhandel. Ik vind het mooi dat ik echt iets kan doen voor de samenleving. Ik zet me in voor de veiligheid van mensen. Dat was de belangrijkste reden om over te stappen: de garantie dat ik dat kon blijven doen.’’
Pfizer was het eerste geneesmiddelenbedrijf dat zich inzette voor de strijd tegen valse geneesmiddelen. ’’We waren vooruitstrevend. Toen ik begon, wilde niemand horen of zien dat er een probleem was. Terwijl alle geneesmiddelbedrijven te maken hebben met vervalsing.’’
Pfizervervalsingen in cijfers
In de beginjaren jaagden Shore en zijn collega’s vooral op criminelen die valse Viagra verkochten via internet. Het RIVM heeft zelfs eens gemeten dat in het Amsterdamse leidingwater meer resten zitten van valse Viagra dan van het echte medicijn. ’’Mensen kopen Viagra vaak doelbewust via internet. Uit schaamte of gemakzucht en met het besef dat het nep kan zijn. Ze zijn bereid dat risico te nemen, omdat het vast geen kwaad kan.’’
Dat is anders met levensreddende medicijnen, vervolgt Shore zijn verhaal. ’’Die kopen mensen niet via internet. Daarvan willen ze zeker weten ze veilig en effectief zijn. Maar ook die duiken steeds vaker op bij reguliere apotheken.’’
Tegenwoordig wordt werkelijk alles nagemaakt, stelt Shore. ’’Er zijn al in 114 landen valse Pfizerproducten ontdekt’’, somt hij op. ’’Daarnaast zijn al 98 verschillende vervalste Pfizermedicijnen aangetroffen en ook tien vervalste producten die je zonder recept kunt krijgen. Van die nepgeneesmiddelen werd er 42 aangetroffen bij reguliere apotheken in minstens 62 landen.’’
75 tot 200 miljard dollar per jaar
Hoeveel valse medicijnen jaarlijks wereldwijd worden gemaakt en verhandeld is onbekend. Maar cijfers en schattingen die er wél zijn, liegen er niet om. De marktwaarde van valse medicijnen wordt geschat op 75 tot 200 miljard dollar elk jaar, somt David Shore op.
De meeste valse medicijnen worden verhandeld via online apotheken, socialmediawebsites en webwinkels. Ook speelt het darknet, een verborgen internetwerk voor criminelen een steeds grotere rol.
’’Van de geneesmiddelen die in Azië en Latijns-Amerika jaarlijks worden gedistribueerd, is naar schatting 25 tot 50 procent vals. In Westerse landen zoals Nederland, is naar schatting ‘slechts’ één procent van de geneesmiddelen die via reguliere apotheken wordt verhandeld vals.’’ Maar dan nog gaat het om enorme hoeveelheden, beaamt Shore. ’’En er worden telkens nieuwe manieren van smokkelen bedacht.’’
’Medicijnen zijn tien tot honderd keer zo winstgevend als drugs’
De handel in valse medicijnen dijt uit, omdat hij enorm lucratief is. ’’Medicijnen zijn tien tot honderd keer zo winstgevend als drugs.’’
De laatste keer dat Shore het naging, kocht je een kilo heroïne in Afghanistan voor 30.000 dollar. ’’Dan voeg je er twee kilo vulstoffen aan toe en heb je drie kilo heroïne waar je 90.000 euro voor kunt krijgen.’’
De gemiddelde crimineel verkoopt een Viagra tablet voor tien euro per tablet. ’’Als je er de werkzame stof sildenafil citrate in stopt - dat koop je heel goedkoop in China of het Midden-Oosten - en je zou een kilo Viagra maken à 16.000 pillen, dan kun je 116.000 euro verdienen. En als je erin stopt wat je maar wil, wordt het helemaal winstgevend.’’
Relatief lage straffen
De kans om gepakt te worden is daarentegen betrekkelijk klein en de straffen zijn relatief laag. ’’In sommige landen is geen strafwetgeving voor de handel in valse medicijnen. Of je krijgt gewoon een boete.’’
Shore vindt het ‘afschuwelijk’ dat criminelen de verkoop van valse medicijnen ‘gewoon als handel zien’. ’’Ze verkopen valse medicijnen die soms giftig of zelfs dodelijke stoffen bevatten over de ruggen van mensen heen die oud, zwak of ziek zijn en vaak veel pijn hebben.’’
Medicijnen met rattengif
Bij de politie zag hij vaak harddrugsverslaafden. ’’Die weten wat er gebeurt met hun lichaam door drugs. Mensen hebben geen idee van de gevaren van valse medicijnen. We vinden ze met ingrediënten uiteenlopend van cement, wegverf, muurverf, rattengif, talkpoeder, printerinkt en kalk.’ Criminelen stoppen er ‘zomaar’ wat in, maar laten medicijnen en hun verpakkingen er wel steeds echter uitzien. ’’Ik zie zelf ook steeds vaker geneesmiddelen die zo echt lijken dat je de echtheid alleen kunt achterhalen via een laboratoriumtest.’’
De WHO berekende ooit dat één op de vijf mensen die overlijdt aan malaria, het slachtoffer is van vervalste medicijnen. Maar hoeveel mensen ziek worden of overlijden door valse geneesmiddelen, is onmogelijk te zeggen.
’’Als je kanker met uitzaaiingen hebt en een vals geneesmiddel krijgt, wordt als doodsoorzaak kanker geregistreerd. Maar is dat ook zo? Het aantal mensen dat aan valse geneesmiddelen overlijdt is vast veel groter dan we ons kunnen voorstellen.’’ Het benadrukt hoe belangrijk de strijd tegen vervalste geneesmiddelen is, stelt David Shore. ’’Helaas krijgt die strijd niet de tijd, aandacht en geld. Terwijl het een ernstige dreiging is die steeds groter wordt.’’
Grote internationale acties
De sleutel tot de oplossing van het probleem volgens Shore is betere informatievoorziening richting het grote publiek. En betere samenwerking tussen overheden, wethandhavers, geneesmiddelbedrijven, medicijnagentschappen en gezondheidsautoriteiten en andere relevante partijen.
Maar anders dan bij moord en terrorisme, wordt op het gebied van de valse geneesmiddelen nu nauwelijks samengewerkt. ’’Er wordt onderling ook nauwelijks informatie gedeeld. De politie houdt zich vaak alleen bezig met onderzoek binnen de landsgrenzen. Terwijl valse medicijnen vaak in het Midden-Oosten worden gemaakt en hier worden verkocht. Ook verkopen handelaren ze vaak door aan verkopers in andere landen. Als je een losse cel neerhaalt, vervangen criminelen die gewoon door een nieuwe. Je moet het complete netwerk neerhalen wil je écht iets bereiken.’’
Het zal ook helpen als landen hun eigen wetgeving tegen het licht houden. ’’Pas werd in Duitsland een verdachte bij verstek veroordeeld voor het betalen van een miljoen euro. Zijn advocaat kwam dat bedrag diezelfde middag cash brengen. Tja, kennelijk stelde dat niets voor. Wellicht helpt het als er naast boetes gevangenisstraffen worden uitgedeeld. Zorg in elk geval dat de straf passend is voor de misdaad die iemand pleegt.’’
500.000 kilo in een week
Eens per jaar wordt de wereldwijde actie Pangea gehouden. Onder leiding van Interpol gaan overheden, politie, geneesmiddelbedrijven, douane, geneesmiddelautoriteiten en andere partners wél samen op klopjacht naar valse geneesmiddelen.
In 2018 werd in één week tijd 500.000 kilo aan nepmedicijnen gevonden, verspreid over 116 landen, met een straatwaarde van 14 miljoen dollar.
Het ging om pijnstillers, onstekingsremmers, erectiepillen, anabole steroïden, kalmeringsmiddelen en medicijnen voor de behandeling van ziekten zoals hiv/aids, de ziekte van Parkinson en diabetes.
David Shore laat deze cijfers bewust even resoneren. ’’Vijf-honderd-duizend kilo in één week met een straatwaarde van 14 miljoen dollar. En dat in één week. Moet je nagaan wat er zou gebeuren als je zulke acties zou houden in de overige 51 weken van het jaar.’’
-
Top-5 tips om longontsteking bij ouderen te helpen voorkomen
Jaarlijks belanden er 35.000 mensen in het ziekenhuis met een longontsteking, waarvan ruim de helft vijfenzestigplusser is. In totaal worden er elk jaar 125.000 Nederlanders getroffen door een longontsteking. Huisarts Ted van Essen geeft tips hoe ouderen zich daar tegen kunnen wapenen omdat zij door hun lagere weerstand sneller besmet kunnen raken.
-
Geschiedenis
Van koningin Victoria tot Raspoetin
Over hemofilie wordt al eeuwenlang geschreven. In de Talmoed, één van de basisteksten van de Joodse wet, gaf men al het advies om jongetjes niet te laten besnijden wanneer twee oudere broers door deze ingreep waren doodgebloed. Ook staat hemofilie bekend als de koninklijke ziekte omdat de aandoening in veel Europese vorstenhuizen voorkwam.
