Voor de overheid: werken als je ziek bent

De Sociaal-Economische Raad (SER) heeft berekend dat binnen de beroepsbevolking het aantal mensen met een chronische ziekte uitkomt op 2,3 miljoen. Dat betekent dat ongeveer een op de vijf mensen binnen de potentiële beroepsbevolking een chronische ziekte heeft. 

De kosten hiervan voor de maatschappij - onder meer zorgkosten, verzuimkosten, uitkeringen en productiviteitsverlies - worden door TNO geschat op meer dan 30 miljard euro per jaar. 

Bijna elk bedrijf krijgt een chronisch zieke werknemer

Als naast chronische ook langdurige aandoeningen worden meegeteld, stijgt het aantal mensen met minimaal een chronische of langdurige aandoening van 11 miljoen in 2015 naar 12 miljoen in 2040. 

De gezondheidszorg wordt steeds beter. Daardoor stijgt het aantal werknemers met een chronische ziekte. Ook de vergrijzing van de beroepsbevolking en de verhoging van de pensioenleeftijd spelen daarbij een rol.

De verwachting is dat vrijwel alle bedrijven op enig moment een werknemer met een chronische ziekte in dienst hebben.

Een groot deel van die chronische zieke mensen kan een actief leven leiden en is zonder al te veel problemen aan het werk. Ze willen graag (blijven) werken
 

Waarom is werk belangrijk en goed? 

Werken is gezond en kan zelfs functioneren als medicijn. Diverse onderzoeken hebben aangetoond dat werken bijdraagt aan een goede lichamelijke en geestelijke gezondheid.

Het hebben van een chronische ziekte hoeft het leiden van een actief leven niet in de weg te staan. Niet iedereen die ziek is en werkt, voelt zich ongezond of beperkt.

Wel ervaart 40 procent van de zieke werknemers regelmatig of voortdurend problemen tijdens het werk. Bij mensen met kanker ligt dat percentage zelfs op 61 procent.

Het hebben van een ziekte kan van grote invloed zijn op je dagelijks leven en ook je vermogen om te werken. We hebben de tien meest voorkomende chronische ziekten op een rij gezet. Kanker behandelen we hieronder apart. 
 

Top 10: chronische ziekten

Een ziekte die nu nog niet in de top 10 staat, maar die wel veel impact heeft op de werksituatie van een persoon en waarvan het aantal mensen dat langer leeft met de ziekte sterk stijgt, is kanker. Door de zware behandeling van de ziekte kunnen mensen nog lang na de behandeling last hebben van verschillende klachten. Tegelijkertijd is het een groep waarvan zo’n 20 procent ongewenst werkloos is. 

Werken met kanker 

Onder de mensen van 45 jaar en ouder is kanker vaak een oorzaak van arbeidsongeschiktheid. Door de vergrijzing en de toenemende overlevingskansen voor kankerpatiënten stijgt het aantal mensen met kanker - en daarmee het aantal werknemers.  

Van hen is de helft in de werkende leeftijd. Veel mensen hebben na hun kankerbehandeling vaak nog jaren klachten die hen zwaar beperken, maar die je aan de buitenkant niet ziet.  

Zij ervaren bijna allemaal specifieke klachten die van invloed kunnen zijn op hun werk en werkprestaties. Eigenlijk hebben zij vaak aangepast werk nodig. Ook hebben mensen met kanker vaak nog lang na hun behandeling last van allerlei lange termijn-gevolgen. Zo hebben ex-kankerpatiënten vaker dan gemiddeld relatieproblemen en problemen om op het werk te komen en te blijven.  

Sociaaleconomische uitdagingen 

De toename van mensen met een chronische aandoening is positief beschouwd een maatschappelijk succes. Wel brengt de toename van het aantal mensen met een chronische ziekte in de beroepsbevolking sociaal-economische uitdagingen met zich mee. 

Voor het overgrote deel van de mensen met kanker (88 procent) verandert de werksituatie. Ze melden zich voor korte of langere tijd ziek, gaan minder werken of moeten stoppen met werken. Van de mensen met kanker verliest een op de tien mensen zijn baan vanwege de ziekte of de behandeling. 

Als je kijkt naar alle mensen die chronisch ziek zijn, schat het RIVM in dat een op de drie mensen met een chronische ziekte op dit moment zonder werk zit. De arbeidsparticipatie van mensen met een chronische ziekte blijft daarmee achter bij die van gezonde mensen. Dit impliceert dat een deel van het arbeidspotentieel van deze groep on(der)benut blijft. 

Een lager inkomen en meer gezondheidskosten

Opvallend is dat vrouwen en jongere werknemers er in salaris op achteruit gaan wanneer zij kanker hebben of hebben gehad. Vergeleken met mensen die gezond zijn, leveren Nederlanders na een kankerdiagnose in vijf jaar 1002 euro aan jaarloon in. Het economisch potentieel van deze groep mensen wordt volledig benut, terwijl er op veel gebieden een tekort is aan arbeidskrachten.

Niet meer, maar langer verzuim

Mensen die ziek zijn en werken, melden zich niet veel vaker ziek dan mensen die niets mankeren. Wel zijn mensen met een chronische aandoening of ernstige ziekte vaak langer thuis. In 2010 waren (chronisch) zieke werknemers gemiddeld 31 dagen thuis en gezonde werknemers 14 dagen. 

Ondertussen is hun beroep op de zorg groter dan die van andere mensen, terwijl de zorgkosten nu al harder stijgen dan de economie. Het is dus van belang deze kwetsbare groep mensen (chronisch en ernstig ziek) te ondersteunen wanneer zij willen blijven werken. Daar worden zij (financieel) beter van en de Nederlandse samenleving ook. 
 

Rol van de overheid 

De overheid heeft de afgelopen jaren een aantal tools ingezet om mensen met kanker te ondersteunen in werkbehoud en re-integratie. De huidige wet- en regelgeving biedt volgens het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) allerlei mogelijkheden voor partijen om samen te werken en zieke werknemers aan het werk te houden en te helpen. Maar van samenwerking is, mede door onbekendheid met allerlei mogelijkheden, onvoldoende sprake.  

De Sociaal-Economische Raad (SER) heeft het kabinet geadviseerd te onderzoeken waarom het gebruik van deze informatie- en subsidievoorzieningen achterblijft en het gebruik ervan te bevorderen. Sindsdien heeft de overheid diverse bijeenkomsten georganiseerd voor belanghebbende partijen om ervaringen en kennis te delen, met als doel om de arbozorg en de curatieve zorg beter op elkaar aan te laten sluiten.  

Ook is de richtlijn ‘kanker en werk’ voor bedrijfsartsen door de beroepsvereniging van bedrijfsartsen (NVAB) ontwikkeld. 

Structurele financiering van arbeidsgeneeskundige zorg in ziekenhuizen is ook een van de punten waarvoor NFK (koepelorganisatie van verenigingen voor mensen met kanker) en het Fit for Work-platform zich hard maken. Deze platformpartijen willen bereiken dat werk als behandeldoel onderdeel wordt van het nieuwe regeerakkoord dat in 2021 komt.  

Pfizer is een van de 35 maatschappelijke organisaties en experts, waaronder ook de NFK, die zich hebben aangesloten bij het platform dat zich inzet om het onderwerp werk en ziek zijn op de agenda te krijgen van de politiek en overheid.