‘Jullie kunnen helpen om bruggen te bouwen’
109.663 Nederlanders hoorden in 2017 dat ze kanker hebben. Van hen waren er 45.000 in de werkende leeftijd. ’’Hun aantal stijgt’’. Daarom moet er meer aandacht komen voor het onderwerp werk en ziek zijn, vindt Desiree Dona, klinisch arbeidsgeneeskundige van het Radboudumc. Tijdens de nascholingsbijeenkomst Longkanker in perspectief vertelt zij over de complexe wet- en regelgeving die op werknemers afkomt als ze ziek zijn.
Werk kan bijdragen aan je herstel en je kwaliteit van leven. Het is belangrijk om hierover te praten met je werkgever. Ga goed voorbereid in gesprek.
Desiree Dona is klinisch arbeidsgeneeskundige van het Radboudumc, waar het onderwerp werk meegenomen wordt in de behandeling vanaf het moment van de diagnose. Het Nijmeegse universitair medisch centrum loopt voorop in Nederland in deze manier van aanpak.
In de zorg en tijdens behandeling is er weinig tot geen aandacht voor terugkeer naar werk.
’’In Nederland wordt arbeidsgerelateerde zorg niet betaald uit de Zorgverzekeringswet, zoals revalidatie met als doel terugkeer naar werk.’’
In de zorg en tijdens behandeling is er weinig tot geen aandacht voor terugkeer naar werk. Werkgevers weten vaak niet wat ze nog kunnen verwachten van hun medewerker die longkanker heeft gekregen. En ook bedrijfsartsen zien gemiddeld zo weinig werkenden met longkanker dat zij ook moeite hebben hen goed te begeleiden.
De interventies, bijvoorbeeld arbeidsrevalidatie, zijn vaak prijzig waardoor werkgevers afzien van deze investering. Patiënten krijgen specifieke arbeidsgerelateerde interventies vaak niet vergoed van hun zorgverzekeraar. Dit maakt dat mogelijkheden om terug te keren naar werk vaak onnodig onbenut blijven.
Toewerken naar een IVA-uitkering
Op een dag komt Maria (56), laborante en moeder van twee volwassen zoons, bij Desiree in de spreekkamer. Ze heeft longkanker en krijgt immunotherapie. Werk is voor haar een anker. Het geeft structuur en ritme aan haar dag.
De bedrijfsarts volgt de Wet Verbetering Poortwachter die ingaat zodra iemand ziek wordt gemeld. Maria moet parallel spoor 1 en spoor 2 volgen: kijken of ze kan terugkeren naar haar eigen werk of dat ze op zoek moet naar een passende functie bij een andere werkgever.
Dit leidde tot spoor 2, het zoeken naar ander werk. Dit leek nodig omdat het eigen werk van Maria niet meer passend was, vertelt Desiree. “Ik heb toen met Maria gesproken over haar wens te willen blijven werken en of daar ook het zoeken naar ander werk bij een andere werkgever bij hoorde.” Het zoeken naar ander werk bij een andere werkgever was te veel voor Maria, dat kon ze in dit stadium van ziek zijn niet aan en was ook niet haar wens.
“Uiteindelijk hebben we spoor 2 stopgezet en toegewerkt naar een IVA-uitkering. Die is bedoeld voor mensen die ernstig ziek zijn en daarom nu en in de toekomst niet meer kunnen werken. Met deze uitkering hebben zij een garantie op behoud van inkomen. En tegenwoordig mag je, als je daar goede afspraken over kunt maken met je werkgever, ook wat uren blijven werken als je dat zou willen en zolang je dat nog kan.”
In de Wet verbetering Poortwachter (WvP) hebben werknemer en werkgever 2 jaar de tijd om tot een goede en duurzame terugkeer in werk te komen. Er zijn verplichte stappen in de wet. Zo moet bijvoorbeeld het 2e spoor, re-integratie in ander werk bij een andere werkgever, ingezet worden als blijkt dat terugkeer in het eigen werk (spoor 1) niet haalbaar meer is.
De WVP zit strak in elkaar en is gericht op een ziekteduur van twee jaar, stelt Desiree Dona. Alles moet volgens bepaalde tijdslijnen lopen. ’’Het eerste spoor is integratie in eigen werk en het tweede spoor is werk bij een andere werkgever.’’
In de praktijk zijn mensen met longkanker vaak lang bezig met hun behandeltraject. ’’Zij kunnen dan te maken krijgen met salariskorting. Het is belangrijk om werknemers daar al tijdig over voor te lichten. Na twee jaar moet gewerkt worden met het UWV aan reïntegratie.’’
’Je bent in Nederland verzekerd voor loonverlies door arbeidsongeschiktheid’
Als mensen niet (volledig) aan het werk zijn, worden zij na twee jaar gekeurd voor de WIA door het UWV. ’’De wet WIA bestaat uit twee regelingen: de WGA, waarbij wordt gekeken wat je nog wel kan. En de IVA-regeling is voor mensen die niet of bijna niet kunnen werken en waarvan de kans klein is dat dit ooit nog gebeurt.’’
De WIA keuring wordt uitgevoerd door het UWV. De verzekeringsarts van het UWV beoordeelt de arbeidsmogelijkheden van de patiënt, vervolgens kijkt de arbeidsdeskundige of er bij dat belastbaarheidsprofiel ook passende functies te vinden zijn. Van deze passende functies is bekend welk salaris daarmee verdient zou kunnen worden. Vervolgens wordt dat afgezet tegen het laatst verdiende loon toen de werknemer zich ziek moest melden. Het loonverlies is medebepalend voor de arbeidsongeschiktheidsklasse.
Hierdoor kan het gebeuren dat mensen te horen krijgen dat ze geen recht hebben op een uitkering, terwijl ze nog volop kampen met beperkingen. Ze worden dan geacht wel te kunnen werken en in een passende functie het oude salaris te verdienen: dit is het benutten van de restcapaciteit.
‘Zwart gat’
Als de behandelfase voorbij is, kan de patiënt in een ‘zwart gat’ vallen. ’’Het anker van het ziekenhuis valt weg en wellicht krijgt hij emotionele problemen en worstelt hij met vragen als ‘Wie ben ik nog? Wat kan ik nog? Hoe word ik weer de oude? Waar kan ik hulp krijgen?’ Patiënten worden in deze fase ondersteund om zoveel als mogelijk de draad van het leven weer op te pakken. Waarbij voor veel patiënten geldt dat het leven na de behandeling voor kanker niet meer helemaal hetzelfde wordt als voor de diagnose.”
“Werkhervatting tijdens of na kanker is maatwerk en het is in het belang van de patiënt dat er vooral gekeken wordt naar wat er kan en hoe hierin de verplichtingen uit wet- en regelgeving ondersteunend kunnen zijn.’’
“Er zou meer ruimte moeten komen om af te zien van de verplichting spoor 2 in te zetten als patiënten nog nauwelijks kans en tijd hebben gehad om te re-integreren in het eigen werk. Dat is alvast een mooie, eerste stap.’’
Weer werken
Monique (56) heeft longkanker en is volledig afgekeurd. Ze krijgt een IVA-uitkering, zit thuis en haar dochter is het huis uit. ’’Haar wereld wordt steeds kleiner en uiteindelijk komt ze bij mij. Ik leg haar eerst uit dat ze haar uitkering kan behouden en daarnaast wellicht een paar uur kan werken, met toestemming van het UWV,’’ vertelt Desiree Dona.
Samen brengen ze haar belastbaarheid in kaart en vervolgens belt de arbeidsgeneeskundige met mensen in haar netwerk en legt ze een lijntje met het UWV. Inmiddels werkt Monique weer een paar uur per week.
’’Voor het gros van de patiënten is werken belangrijk. Het geeft dagbesteding, plezier en garantie op inkomen. Daarnaast is werk gezond: het heeft een positieve invloed op de kwaliteit van leven.’’
Daarnaast hoopt Dona dat er meer klinisch arbeidsgeneeskundigen en baco’s - bedrijfsartsen die gespecialiseerd zijn in oncologie - in ziekenhuizen en bij de arbodiensten komen.
’’Er is nog geen financiering voor deze specialistische arbeidsgerichte zorg. We praten hierover met verschillende partijen. Financiering van deze zorg vraagt om een zorgstelselwijziging, dat is lange termijnbeleid.’’
’We moeten door schotten heen gaan werken’
Tot slot richt ze zich tot de verpleegkundig specialisten en verpleegkundigen werkzaam binnen de longoncologie. Zij kunnen volgens haar een belangrijke rol spelen in het domein van werk en ziek zijn. Door patiënten tijdens en na de behandeling te monitoren en alert te zijn op verschijnselen zoals vermoeidheid, om uitval te voorkomen.
Desiree Dona stelt dat het belangrijk is dat de zorg voor zieke werknemers wordt gedragen via een multidisciplinaire aanpak waarbij bedrijfsartsen, oncologen, verpleegkundigen, werkgevers, het UWV, verzekeringsartsen en andere betrokken deskundigen en instanties samenwerken.
’’We moeten door schotten heen gaan werken. Jullie kunnen daarbij helpen. Jullie zien de hele dag longkankerpatiënten. De bedrijfsarts ziet er één à twee in zijn carrière. Jullie kunnen patiënten empoweren om werk en ziek zijn bespreekbaar te maken en zaken voor elkaar te krijgen.’’
Meer informatie
Dit artikel is een samenvatting van de presentatie die klinisch arbeidsgeneeskundige Desiree Dona gaf. Klik hier voor de complete presentatie. Als je meer verhalen wil lezen over werk en ziek zijn, klik dan hier voor ons dossier Werk en Ziek.
-
‘Ik hoop dat ik onderzoek kan doen dat van betekenis is voor mensen’
Merel Damen was stomverbaasd en blij verrast toen ze hoorde dat ze de winnares is van de Jong Talent Pfizer Prijs voor Life Sciences voor de beste afstudeerscriptie van een jonge, veelbelovende onderzoeker. Merel kreeg de award voor onderzoek naar een transportsysteem in bacteriën dat mogelijk een rol speelt bij ziekten zoals tbc, darminfecties en maagzweren. ’’Ik hoopte dat ik kans zou maken. Maar dat ik echt zou winnen? Dat had ik niet verwacht.’’
-
Zonder hemofilie was ik waarschijnlijk geen kinderarts geworden
Als hij als kind zelf niet zo vaak in het ziekenhuis was geweest, was hij waarschijnlijk nooit begonnen aan een opleiding tot kinderarts. ’’Mijn behandelaren waren goede rolmodellen,’’ vertelt Manuel Baarslag. Hij werkt op de kinder intensive care in het Leids Universitair Medisch Centrum. Daarnaast heeft hij een ernstige vorm van hemofilie B.
-
‘Het is belangrijk om samen over seks te praten’
Op de plek waar de Mannenkliniek van Bert-Jan de Boer zit, stond ooit sanatorium Berg en Bosch. Honderden tbc-patiënten werden hier verpleegd door de zusters Dominicanen. In de jaren ’60 werd de kliniek opgedoekt en kwam er een algemeen ziekenhuis. Tegenwoordig is het enorme complex in de bossen van Bilthoven veranderd in een bedrijventerrein met zorgbedrijven. ’’Mannen komen hier uit heel Nederland naar toe.’’
