Artsen zoeken naar ziekten in schilderijen

Zwakte van de beenspieren

Gedacht werd dat de vrouw op het schilderij, Christina Olsen - de buurvrouw van de schilder-, polio had zoals zovelen in die tijd rond 1948 toen het werd gemaakt.

Maar na het schilderij  grondig te hebben bestudeerd, stelde een kinderneuroloog vast dat Christina leed aan de ziekte van Charcot-Marie-Tooth, een erfelijke ziekte waarbij de zenuwen worden aangetast. Doordat de zenuwen die van het ruggenmerg naar de spieren lopen verzwakken, ontstaat ook een zwakte van de spieren in de onderbenen, voeten en handen.

Zigeunermeisje met reumatische artritis 

Het was voor de leden van het historisch medisch congres voor het eerst dat ze een schilderij medisch ontleedden. Maar de afgelopen jaren zijn door andere artsen talloze andere beroemde werken geanalyseerd. Zoals het schilderij 'Bathseba met de brief van koning David' van Rembrandt (wel en toen toch géén borstkanker) en het 'Zigeunermeisje met de mandoline' van Corot (reumatoïde artritis).

Andrew Wyeth besloot zijn schilderij te maken toen hij zijn buurvrouw door het gras zag kruipen. Tijdens haar leven (ze stierf in 1968 op 74-jarige leeftijd) is nooit een medische verklaring gevonden voor haar toestand. Maar in een biografie, geschreven door haar nichtjes, wordt Christina Olsens medische toestand zo gedetailleerd beschreven dat artsen polio kunnen uitsluiten. 
 

Geen plotselinge verlamming

Op haar derde begon ze op de buitenkant van haar voeten te lopen en na haar twintigste waren haar benen helemaal verlamd. ’’Polio zorgt voor plotseling verlamming,’’ stelt Mackowiak.

’’Christina raakte langzaam verlamd. Daarnaast verbetert de toestand van veel poliopatiënten juist mettertijd maar die van Christina niet. ’’Een andere aanwijzing was dat de verlamming door polio vaak asymmetrisch verloopt. Met andere woorden: een arm of been verzwakt vaak sterker dan het andere. Bij Christina Olsen was de verlamming van haar benen gelijk. Vandaar de diagnose ziekte van Charcot Marie-Tooth, waaraan wereldwijd 2,8 miljoen mensen lijden.

De misvormde handen van het zigeunermeisje 

Schilderde Corot een meisje met reuma of schilderde hij zijn eigen handen? 
Dat is de grote vraag. Op het schilderij 'Zigeunermeisje met de mandoline' van Jean-Baptiste Camille Corot lijken de handen van het meisje dat het snaarinstrument vasthoudt ietwat misvormd. Volgens artsen wijst de knoestigheid van de handen op een lichte vorm van reumatische artritis. 

Een andere theorie die medisch experts erop nahouden is dat Corot misschien zelf aan jicht leed, ook een aandoening aan de gewrichten. En hij zou de lichamelijke symptomen hiervan terug laten komen in meerdere van zijn schilderijen. Het zigeunermeisje lijkt reuma te hebben.

Schilderde Rembrandt borstkanker of niet? 

Op het schilderij 'Bathseba met de brief van koning David', staat een vrouw met borstkanker. Zo meenden medisch specialisten lange tijd. Op het schilderij heeft het model een grote blauwe plek onder haar borst. Ook is haar linkeroksel gezwollen. In de jaren ’80 dachten artsen daarom dat deze vrouw borstkanker had.