Wat is kanker? Belangrijke informatie op een rijtje

Wat is kanker?

Kanker is een ongecontroleerde deling van lichaamscellen. De cellen kunnen niet meer stoppen met delen en groeien in omliggende weefsels. Soms zaaien ze uit naar andere delen van het lichaam.

Kanker kan bijna overal in het lichaam ontstaan. Er zijn meer dan 100 verschillende soorten kanker. Al deze soorten hebben de eigenschap van ongecontroleerde celdeling gemeen.

De snelheid waarop ongecontroleerde celdeling plaatsvindt, is voor elke vorm van kanker anders. Sommige kankersoorten geven daardoor ook eerder klachten dan andere.¹

Wat doen kankercellen in je lichaam?

Door meerdere afwijkingen in het genetisch materiaal dat in elke lichaamscel is opgeslagen, ontstaan afwijkingen in het uiterlijk en gedrag van de cel: het wordt een kankercel. Door de afwijkingen gedraagt een kankercel zich anders dan een ‘gezonde’ lichaamscel en reageert het lichaam er anders op.

Een belangrijk verschil met normale cellen is dat kankercellen minder gespecialiseerd zijn. Normale cellen specialiseren zich tot een bepaald celtype met een specifieke functie. Met andere cellen om zich heen vormen ze een bepaald weefsel of (een onderdeel van) een orgaan. Daarna neemt de groei en deling van de normale cellen af. Kankercellen hebben vaak geen specifieke functie, waardoor ze blijven delen zonder te stoppen.

Ook kunnen kankercellen bepaalde signalen negeren. Vaak gaat het om signalen die oude of beschadigde cellen vertellen te stoppen met delen. Deze cellen sterven dan, om plaats te maken voor nieuwe, gezonde cellen. Door dit soort signalen te negeren, kunnen de kankercellen blijven bestaan. Bovendien kunnen kankercellen het afweersysteem omzeilen. Het afweersysteem ruimt afwijkende en beschadigde cellen op. Maar kankercellen ontsnappen hier vaak aan.

Kankercellen zijn ook vaak in staat om normale cellen te beïnvloeden. Zo kunnen kankercellen normale cellen aansturen om bloedvaten naar en van de tumor te vormen. Zo krijgt de tumor zuurstof en voedingsstoffen en kunnen de kankercellen verder groeien en delen.³

Wat zijn de cijfers?

In 2018 kregen 116.537 mensen kanker. Het betrof 61.003 mannen en 55.534 vrouwen. Bij mannen komt prostaatkanker het meeste voor, gevolgd door darmkanker en huidkanker. Bij vrouwen komt borstkanker het meeste voor, gevolgd door huidkanker en darmkanker.

Kanker is al jaren de meest voorkomende doodsoorzaak in Nederland. In 2018 stierven er bijna 47 duizend mensen in Nederland aan kanker, dit is 30 procent van het totale aantal sterfgevallen. Bij personen tussen 40 en 80 jaar wordt zelfs 45 procent van de sterfgevallen veroorzaakt door kanker.⁵
 

Welke behandelingen zijn er mogelijk?

De behandeling van kanker verschilt per patiënt, per orgaan, per tumorafwijking en wordt aangepast aan de specifieke, persoonlijke omstandigheden en stand van de wetenschap. De keuze voor een behandeling of een combinatie van behandelingen is afhankelijk van verschillende factoren. De belangrijkste zijn het type kanker, de mate van verspreiding van kanker, de aanwezigheid van andere mogelijke ziekten, de leeftijd van de persoon en de algemene toestand van de persoon.

De keuze van deze behandelingen en de volgorde waarin ze worden toegediend, moet worden gemaakt door een multidisciplinair medisch team.⁶
Dit gebeurt in overleg met de patient zodat zijn of haar wensen en doelen worden gerespecteerd.

Kun je kanker overleven?

Van kanker die niet uitgezaaid is kun je genezen, van uitgezaaide kanker niet. Dankzij steeds betere behandelmethoden wordt het ook voor mensen met uitgezaaide kanker mogelijk om steeds langer te leven zonder al te veel klachten te hebben.

De algemene overlevingscijfers van kanker zijn dankzij betere behandelmethoden, kankeronderzoek, screening in het bevolkingsonderzoek en voorlichting in de afgelopen 60 jaar gestegen van 25 procent naar 65 procent. Dat betekent dat 65 procent van de mensen met kanker vijf jaar na de diagnose nog in leven is.

Maar deze overlevingskansen verschillen sterk per soort kanker. Zo hebben patiënten met borst-, prostaat- of huidkanker goede overlevingskansen (rond de 90 procent). Maar voor bijvoorbeeld patiënten met long- of alvleesklierkanker is de 5-jaarsoverleving veel slechter: voor longkanker 19 procent en bij alvleesklierkanker maar 9 procent.⁷

Vijfjaarsoverleving

Bij kanker is het moeilijk aan te geven wanneer iemand echt genezen is. Ook na behandeling van niet-uitgezaaide kanker is er een kans dat de ziekte terugkomt. Bij uitgezaaide kanker geneest een patient niet en zal er in de loop van de behandeling resistentie optreden tegen de behandeling. Ook kunnen nieuwe uitzaaiingen ontstaan.

Daarom wordt niet gesproken over genezingspercentages, maar over overlevingspercentages. De vijfjaarsoverleving is hierbij belangrijk, want als je 5 jaar na de diagnose vrij bent van kanker, is de kans dat kanker daarna nog terugkomt vrij klein. Maar het kan wel. Meestal geldt: hoe langer de periode dat de ziekte niet te zien is, hoe kleiner de kans dat kanker terugkomt.⁸