Spieren herstellen door in het DNA te knippen

Marco de Boer is CEO van het bedrijf NTrans Technologies. Hij vertelde tijdens de lunch- & learnsessie bij Pfizer tijdens de Zeldzame Ziektendag over het onderzoek dat zijn bedrijf doet naar spierziekten zoals de ziekte van Duchenne.

’’Ik ben een échte Star Trekfan,’’ begon Marco de Boer zijn verhaal. Of alle uitvindingen uit de serie ooit bewaarheid worden, durft hij niet te zeggen. Maar wel ziet hij parallellen met zijn eigen werk. Daarin zoekt hij ook naar hightech oplossingen om mensen in de toekomst te kunnen helpen.

Van oorsprong is Marco de Boer moleculair bioloog, maar hij haalde ook zijn MBA aan Nyenrode Business Universiteit. ’’Ik kreeg een keer college over spiritueel leiderschap van Paul de Blot, hoogleraar business spiritualiteit. Hij zei dat het doel van het leven ‘een volle kerk bij je afscheid’ is. Met andere woorden, dat je iets hebt betekend voor vrienden, familie… en patiënten.’’

Met die insteek werd De Boer medeoprichter van het bedrijf NTrans Technologies, dat onderzoek doet naar onder andere oogziekten - en spierziekten zoals de ziekte van Duchenne.

DNA knippen en plakken

Het bedrijf werkt met de zogenaamde DNA-knip en plakmethode CRISPR. ’’Het idee is dat je eiwitten in cellen kunt brengen en dat je daarmee op gerichte plekken in het DNA een knip kunt zetten. Zodat het DNA zichzelf daarna kan repareren.’’

Zelf ontwikkelde het bedrijf daarbij de zogenaamde ‘iTOP intracellulaire bezorgingsmethode’. ’’We hebben een manier gevonden om cellen ertoe te zetten om eiwitten, zoals het CRISPR-Cas9 complex op te nemen. Dat complex gaat dan naar de celkern om DNA te knippen,’’ probeert hij zo eenvoudig mogelijk uit te leggen.

Muizen groen kleuren

De aanpak werkt inmiddels al bij muizen. Het bedrijf slaagde erin om muizen zo te manipuleren dat ze onder een speciale lamp rood kleuren. Door de CRISPR-methode toe te passen, lukte het de onderzoekers vervolgens om de spieren van de muizen groen te laten kleuren.’’ Deze techniek, waarbij je eiwitten in spieren brengt en daar in het DNA knipt, willen we gaan gebruiken bij erfelijke oogziektes en de ziekte van Duchenne.’’

Duchenne is een tot nu toe ongeneeslijke spierziekte die vrijwel alleen bij jongens voor komt. De meeste patiënten belanden rond hun twaalfde in een rolstoel en hun levensverwachting is gemiddeld 30 jaar.

Met artsen en patiënten in gesprek

Onlangs belandde een veelbelovend geneesmiddel van het Leidse bedrijf Prosensa in de prullenbak. Na hoopvolle onderzoeksfasen, bleek het toch niet effectief genoeg. Marco de Boer heeft niet de illusie dat zijn bedrijf nu wel hét geneesmiddel in handen heeft.

’’Bij Duchenne takelen alle spieren af en in theorie zou je dus alle spieren moeten behandelen.’’

Het bedrijf wil met artsen en patiënten in gesprek over de vraag hoe ver een behandeling in hun ogen moet gaan. ’’Je kunt je afvragen of het ons gaat lukken om patiënten weer aan het lopen te krijgen. Dat moet de toekomst leren,’’ zei De Boer. ’’Realistischer is het vervullen van een wens die een moeder van een tiener met Duchenne pas opperde: dat hij nog tien, twintig jaar zijn handen kan gebruiken om te computeren. Iets dat voor hem heel belangrijk was… Maar de toekomst zal leren hoe ver we komen.’’

Knippen in het DNA bij Duchenne

Bij Duchenne zit er een mutatie in het DNA. Hierdoor maken de spieren geen dystrofine aan. Als je die eruit knipt, zal het DNA zichzelf repareren.

Het is een fout in het dystrofine-gen op het X-chromosoom dat een tekort van het eiwit dystrofine in de spiercelwand veroorzaakt.

Dit eiwit geeft de spieren veerkracht en stevigheid. Zonder dystrofine beschadigen de spiercellen, ze sterven op den duur af. Er komt bindweefsel voor in de plaats.

Als je de mutatie in het dystrofine gen eruit knipt, zal het DNA zichzelf repareren en komt het dystrofine weer tot expressie.

Als deze methode van DNA reparatie blijkt te werken, wil NTrans Technologies hetzelfde onderzoek ook bij grotere dieren gaan doen. Uiteindelijk hopen ze zo tot een behandeling te komen die bij patiënten werkt. Bovendien hopen ze dat hun methode ook bij andere ziekten kan worden gebruikt, zoals de ziekte van Pompe

De rol van patiënten bij medicijnonderzoek

De gemiddelde medicijnontwikkeling duurt 12 tot 15 jaar. Patiënten worden pas laat bij onderzoek betrokken. Marco de Boer, CEO van NTrans Technologies, vindt dat dit moet veranderen.

’’Ik heb zelf tijdens mijn studie onderzoek gedaan naar de vraag of patiënten sneller betrokken moeten worden bij medische ontwikkelingen,’’ vertelde hij tijdens de lunch & learn-sessie van Pfizer over Zeldzame Ziekten.
’’De gemiddelde medicijnontwikkeling duurt 12 tot 15 jaar. Die periode valt niet enorm te verkorten. Maar je kunt patiënten wel veel eerder bij het onderzoeksproces betrekken,’’ zei hij.

De Boer interviewde zowel geneesmiddelbedrijven als patiëntenorganisaties over dit vraagstuk. ’’De conclusie van patiëntenverenigingen was dat zij het heel belangrijk vinden om betrokken te zijn. Zij weten wat patiënten nodig hebben. Niet alle patiëntenverenigingen zijn al even ver ontwikkeld tot professionele organisaties en goede gesprekpartners… Ze beginnen vaak als initiatief van bezorgde ouders aan de keukentafel. Maar ze worden wel steeds professioneler en zullen een steeds belangrijkere rol gaan spelen.’’

Zoveel mogelijk met patiënten praten

Veel geneesmiddelbedrijven beseffen zich daarentegen nog onvoldoende dat samenwerking met patiëntenverenigingen belangrijk is, zo stelde De Boer.

Waarna hij toevoegde dat Pfizer zijns inziens al wel op het goede pad zit en veel contacten met patiëntenverenigingen onderhoudt.

Ook zijn eigen nog nieuwe bedrijf NTrans Technologies probeert nu zoveel mogelijk met patiënten te gaan praten. ’’En dat is bij Duchenne nog best lastig. Die patiënten hebben al zoveel veelbelovende studies voorbij zien komen. Waarbij een behandeling bijvoorbeeld prima werkte bij muizen, maar niet bij mensen. Maar we blijven het doen. Walk the talk, zoals ze zeggen.’’