‘Veel problemen bij kanker zijn universeel’
Vermoeidheid bij kanker komt bij bijna iedereen met kanker voor. Maar over problemen met seksualiteit in de actieve ziektefase wordt maar weinig gepraat. ’’Op een gegeven moment begint het normale leven weer en gaan zulke problemen spelen’’, vertelt Manon Jager, verpleegkundig specialist interne oncologie van het Wilhelmina Ziekenhuis Assen. Zij stelde met Pfizer een scholingsprogramma samen voor collega’s over de impact van kanker op het leven.
’’Ook werk en kanker is een belangrijk thema’’, stelt ze. ’’Of je nou 35 of 60 bent: kanker heeft vaak invloed op je werk. Het maakt daarbij niet uit of je nu een genezende of een levensverlengde behandeling krijgt.’’
Manon kwam terug van verlof toen ze in haar mailbox diverse berichten vond over nascholingen over de impact van kanker op het dagelijks leven van patiënten. ’’De scholingen gingen allemaal over universele thema’s die elkaar kunnen beïnvloeden. Ik dacht ‘kunnen we er niet één nascholingsprogramma van maken?’ Mijn collega’s waren meteen enthousiast over dat idee.’’
‘De rode draad vormde het programma Roze Olifant’
Met hulp van Pfizer stelde ze een programma samen dat bestond uit vier nascholingsbijeenkomsten waarin steeds een of meerdere thema’s aan bod kwamen. ’’De rode draad vormde het programma Roze Olifant dat je leert om seksualiteit en intimiteit te bespreken met patiënten. Dat thema kwam telkens terug. Verder gingen de bijeenkomsten over vermoeidheid, werk en vitaliteit bij kanker.’
Laagdrempelig
Juist voor oncologieverpleegkundigen en verpleegkundig specialisten zijn nascholingen over zulke onderwerpen van toegevoegde waarde, stelt Manon. Patiënten ervaren het contact met een verpleegkundige of verpleegkundig specialist in de regel vaak als laagdrempeliger dan dat met hun arts. ’’Je staat als verpleegkundige anders in het ziekteproces van de patiënt, wat holistischer. De arts kijkt meer naar de tumor, de behandeling en de bijbehorende bijwerkingen. Wij kijken meer naar wat er precies gebeurt en welke impact dat heeft op de kwaliteit van leven van mensen.’’
Ze vervolgt: ’’Zo’n nascholingsprogramma kun je daar mooi bij gebruiken. Welke tips kun je patiënten geven?’’ Manon ziet vooral mensen met borst- en prostaatkanker in haar spreekkamer. Ze wilde graag meer verbinding creëren tussen de collega’s van de verschillende oncologie afdelingen. Ook dat was voor haar een reden om de nascholingsserie op te zetten, vertelt ze.
’’Binnen het ziekenhuis werken we samen, maar vormen we ook eilandjes. Het mammateam zit op een eigen eiland en de chemokamer ook’’, zegt Manon. ’’Indirect heb je met elkaar te maken, maar je werkt weinig samen. Daarom hebben we de verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten van de verschillende teams bewust door elkaar gezet in de deelnemersgroepen.’’
‘Het is spannend om over seksualiteit te praten’
De nascholingen werden telkens aangeboden na werktijd. ’’We zijn begonnen met een nascholing over vitaliteit. Dat ging over wat goed is qua sporten en voeding. Daarna kwam de Roze Olifant en dat thema kwam elke bijeenkomst terug’’, legt ze uit.
Het programma de Roze Olifant draait om hoe je als zorgprofessionals met patiënten over seksualiteit en intimiteit praat. Het is zowel voor patiënten als voor zorgprofessionals spannend om over seksualiteit te praten, stelt de verpleegkundig specialist. ’’Er rust vaak een taboe op.’’
‘Ik vond het zelf heel fijn om handvatten te krijgen over hoe je een gesprek aan kunt gaan met een patiënt.’
Tijdens de bijeenkomsten praatten de verpleegkundigen met elkaar over waar ze in de praktijk tegenaanlopen. ’’We kregen daar theorie bij en gesprekskaartjes die je kunt gebruiken als ijsbreker. We hebben het ook specifiek gehad over openingszinnen die je kunt gebruiken. Ook kregen de deelnemers huiswerk mee.’’
Seksuoloog
Daarom zat er een aantal weken tussen de bijeenkomsten van de Roze Olifant. Zodat mensen in de praktijk konden toepassen wat ze geleerd hadden. ’’Daar spraken we dan weer over tijdens de volgende bijeenkomst. En dan vertelden deelnemers bijvoorbeeld ‘ik kon niet zonder casus terugkomen naar deze bijeenkomst. Dus ben ik het gesprek toch maar aangegaan’.’’
De laatste bijeenkomst was er een seksuoloog waaraan de deelnemers vragen konden stellen waar ze zelf niet uit uitkwamen. ’’Ik vond het zelf heel fijn om handvatten te krijgen over hoe je een gesprek aan kunt gaan met een patiënt.’’
Untire
Minstens net zo interessant als de bijeenkomsten over seksualiteit en intimiteit, vond Manon de nascholing over vermoeidheid bij kanker, met dr. Bram Kuijper en Door Vonk, initiatiefnemers van de app Untire voor mensen met vermoeidheid bij kanker. ’’Het was fijn om beter inzicht te krijgen in vermoeidheid. Het is goed om erbij stil te staan dat vermoeidheid bij bijna alle mensen met kanker voorkomt, ongeacht hun behandelfase of vorm van kanker. Ook legden Bram en Door goed uit hoe de app Untire precies werkt.’’ Untire begint steeds meer te leven in het ziekenhuis, vertelt Manon. ’’We adviseren het gebruik van de app niet standaard aan patiënten, maar doen dit wel vaker dan eerst. En dan voornamelijk aan patiënten die echt vastlopen op hun vermoeidheid.’’
Verder hadden Manon en haar collega’s veel aan de nascholing over werk en kanker. Zo kregen de deelnemers uitleg over hoe de wetgeving in elkaar zit. Dat je begint bij het ‘eerste spoor’, de Wet Poortwachter waarvan het doel is om mensen te helpen met reïntegreren op hun werkplek. En dat als dit niet lukt, de werkgever en werknemer het ‘tweede spoor’ volgen waarbij wordt gezocht naar een andere passende baan bij een andere werkgever.
Tevreden kijkt Manon terug op de nascholingsreeks. ’’We praten nu vaker met patiënten over onderwerpen zoals seksualiteit of werk. Je merkt dat je meer ‘body’ hebt om te doen. Ook hoor je van patiënten vaker terug dat ze met collega’s over deze thema’s hebben gepraat.’’
Open vragen
Dat is precies de crux, denkt ze. ’’Als je zelf heel voorzichtig over onderwerpen praat, dan merk je dat patiënten er ook voorzichtig mee omgaan. Dus als je open vragen stelt, zonder een spoor van angst of taboe erin, dan geeft een patiënt een open, eerlijk antwoord en vertelt hij je hoe het echt gaat.’’
Verder gaven de deelnemers na afloop aan ‘het erg leuk vinden om in gemengde groepen te werken’. ’’Voor de teambuilding was dit enorm goed. Hopelijk krijgt deze reeks een vervolg in de toekomst. We willen graag dat de kennis die er nu is, blijft bestaan.’’
