Wordt Zorg op afstand de nieuwe standaard?

Zorg op afstand is geen nieuw onderwerp. Het is al langer een belangrijk onderdeel van de digitaliseringsslag die in de zorgsector gemaakt moet worden en waarvan alle partijen de nut en de noodzaak van inzien om passende zorg op de juiste plek en op het juiste moment te kunnen geven.

Zorg op afstand biedt vele voordelen voor patiënten en zorgverleners

Als ‘patiënt op afstand’ krijg je zorg op het moment dat het jou het beste uitkomt, bijvoorbeeld via een videoconsult of via een app met digitale begeleiding van je zorgverlener. Dit biedt grote voordelen. De agenda van de zorgverlener is niet meer leidend en overvolle wachtkamers behoren tot de verleden tijd. Je hoeft als patiënt alleen nog maar naar het ziekenhuis te komen als het echt nodig is. Dit scheelt veel tijd en in veel gevallen reiskosten. 

Ook voor zorgverleners biedt zorg op afstand diverse voordelen. Patiënten kunnen zelf gezondheidsdata verzamelen, zoals het meten van de bloeddruk of door een hartfilmpje te maken, en deze data digitaal delen met hun zorgverlener. Door het structureel meten en analyseren van data kan er veel specifieker worden ingespeeld op de behandeling en behoeften van patiënten. Ook is het vaak efficiënter omdat er in kortere tijd meer patiënten kunnen worden gezien. 

Zorgkosten verlagen en antwoord op personeelstekort

Er moet echter nog veel gebeuren om zorg op afstand structureel in de ziekenhuiszorg in te bedden. Dit is van cruciaal belang onder meer vanwege de alsmaar oplopende zorgkosten en het toenemende personeelstekort.

Want door nieuwe medische technologieën, bevolkingsgroei, vergrijzing en welvaartstijging groeit het zorgvolume volgens het trendscenario van het RIVM de komende twintig jaar jaarlijks bijna 3%¹. Nog voor de uitbraak van de COVID-19 pandemie werd al ingeschat dat de uitgaven aan medisch-specialistische zorg in 2040 ruim 70% hoger uitvallen dan in 2018.¹

Door de toenemende zorgvraag zullen er bij voortzetting van de productiviteitstrend van de afgelopen vijf jaar in 2040 bijna 170.000 ziekenhuismedewerkers extra nodig zijn.¹  Personeel dat nu al moeilijk te vinden is. 

Terugval in oude patronen voorkomen

Door de pandemie nam het gevoel van urgentie om zorg op afstand te leveren aan die patiënten bij wie dat kan, sterk toe. Want door de ‘anderhalvemetersamenleving’ kan nog maar dertig procent van het ‘oude’ aantal patiënten fysiek in het ziekenhuis terecht. 

Inmiddels komen er steeds meer signalen dat zorgverleners en patiënten dreigen terug te vallen in het oude logistieke patroon. Op zich is terugval wel begrijpelijk omdat er nog vele hobbels te nemen zijn. Zo schort het in ziekenhuizen vaak aan tijd en personeel om de implementatie van digitalisering op te starten of te versnellen. Verder zijn de meeste zorgprofessionals, die de lead moeten nemen in deze verandering, hier niet voor opgeleid. Ook schort het in de meeste ziekenhuizen aan financiële middelen om de digitalisering en zorginnovatie structureel door te voeren. En verder speelt de relatieve onbekendheid met de wetgeving op digitaal gebied een rol, evenals het feit dat de interoperabiliteit tussen de verschillende databronnen niet op orde is.  

Toch is het van groot belang om de urgentie vast te houden en door te gaan met het inrichten van een zorgsysteem waarin de zorg primair digitaal geleverd gaat worden en alleen fysiek als het echt moet. 

Gupta strategists berekenden in hun rapport ‘Corona katalysator of struikelblok voor groenere ziekenhuiszorg’ onlangs dat het na de pandemie mogelijk is om 25 procent van de polibezoeken structureel op afstand te blijven doen. ²

Mede in het licht van bovengenoemde uitdagingen heeft de Federatie Medisch Specialisten³ een aantal adviezen uitgebracht in verband met de Tweede Kamerverkiezingen in 2021, waaronder:

• Stimuleer de juiste zorg op de juiste plek door structurele bekostiging en financiering van onder andere netwerkgeneeskunde en zorgevaluatie.
• Maak ruim baan voor e-health toepassingen en vernieuwende vormen van zorg op afstand. De versnelde implementatie van e-health toepassingen tijdens de COVID-19 crisis moeten we vasthouden.
• Verbeter de gegevensuitwisseling zodat patiënten en zorgverleners op het juiste moment op de juiste plek over alle relevante patiënteninformatie beschikken.
   

Benut elkaars kennis 

Ondanks alle hobbels die genomen moeten worden zijn er in Nederland toch ook steeds meer goede initiatieven op dit gebied gaande. Belangrijk dat zorgprofessionals elkaar weten op te zoeken en leren van elkaars ervaringen, en als het kan hierin samenwerken, zodat niet iedere keer het wiel hoeft te worden uitgevonden en de zeer noodzakelijke digitaliseringsslag daadwerkelijk gemaakt kan worden. Vanuit het Healthcare Innovation Platform dragen we hier graag een steentje aan bij.
 

In dit dossier vind je een samenvatting van de presentaties van alle experts. Tevens bevat het dossier een blog van Danil Blinov, Business unit manager Inflammation & Immunology over de visie van Pfizer op zorg op afstand. 

Eind dit jaar is er weer een HIP-symposium over een actueel onderwerp met andere experts en waarin betrokken zorgpartijen met elkaar opnieuw ervaringen en kennis uitwisselen en mogelijkheden tot samenwerking onderzoeken.