Muziek op de IC - Een kwestie van de juiste snaar raken
Leestijd: 4 minuten
Met kerst stapte de bekende harpist Remy van Kesteren de intensive care van het Spaarne Gasthuis in Haarlem binnen. Of hij harp mocht spelen voor zijn neef die er lag? Iedereen, alle patiënten, hun naasten en het personeel luisterden alsof ze betoverd waren. De kiem voor het project MuzIC was gelegd: musici die klassieke muziek spelen voor mensen op de IC.
Het werkt bijzonder goed, zo weten ze inmiddels na de twee jaar dat het project loopt in het Spaarne Gasthuis en het UMC Utrecht. De hartslag en ademhaling van patiënten worden rustiger en hun stressniveau neemt af. Reden genoeg voor de twee ziekenhuizen om nu na twee jaar in Haarlem een informatiebijeenkomst te houden over MuzIC en hun ervaringen met intensivisten uit hele land en andere belangstellenden te delen.
Er staan een violist en een cellist in de hal en verderop staan twee harpistes in de gang om de bezoekers van de informatiebijeenkomst MuzIC, muziek op de IC te verwelkomen met de ontspannen klanken van klassieke muziek die ze normaal op de intensive care ten gehore brengen. Niet alleen bij de bezoekers, maar bij iedereen die langs de muzikanten loopt verschijnt een spontane glimlach op het gezicht.
Ondanks de warme lentemiddag zit de zaal in het Amfitheater van het Spaarne Gasthuis behoorlijk vol met geïnteresseerden en afgevaardigden van Intensive Care afdelingen uit het hele land.
‘Ik vond dit zo bijzonder, dit wilde ik op alle IC’s’
Loretta Gijbers, IC-verpleegkundige en initiatiefneemster van het project in Nederland, vertelt de zaal over dat magische moment met kerst waarop Remy van Kesteren voor zijn neef harp begon te spelen.
Zodra Remy begon te spelen, leek het alsof alles even stilstond. Er gingen geen alarmen af, heel ongewoon voor een IC, vertelt Loretta. Iedereen op de afdeling, zowel de patiënten, hun bezoek als het personeel, luisterde naar de prachtige klanken van de harp. Er was totale rust.
’’Ik vond dit zo bijzonder en ik wist meteen: hier wil ik wat mee doen, dit wil ik op alle IC’s. En zo is MuzIC ontstaan.”
Professionele aanpak
Ellen Smit, betrokken bij het project als intensivist op de IC van het Spaarne Gasthuis in Haarlem, vertelt de zaal dat het bij MuzIC niet zomaar gaat om ‘even’ wat muziek op de IC. Dit kan namelijk een verkeerd effect hebben op de patiënt, de familie en op het medisch personeel op de afdeling, zo vertelt ze.
’’De muziek wordt aangeboden vanuit een muziektherapeutisch oogpunt. Alle muzikanten die meedoen aan het project, zijn specifiek opgeleid om op de Intensive Care te spelen. Want dit is heel anders dan spelen voor een zaal met publiek. Veel van de muzikanten zijn daarbij ook muziektherapeut.’’
"Zelf heb ik gemerkt dat deze persoonlijke aandacht veel extra waarde heeft voor de patient en zijn familie. Het weer even zichzelf zijn, de angst- en stressreductie, en het moment van rust, samen met familie, is heel zinvol. Ook medewerkers op de IC laten de mensen in hun moment. Als dokter ervaar ik dat ik patienten ook anders ben gaan benaderen. Zo let ik bijvoorbeeld meer op mijn eigen geluidsniveau. Je leert er dus zelf ook van. We moeten als behandelaar meer naar het totaalplaatje van de patient gaan kijken en niet alleen naar orgaanfalen."
Onderzoek naar invloed van muziek
Er is nog niet veel onderzoek naar het effect van (live-) muziek op het menselijk lichaam gedaan, toch is wel al een en ander bekend. Uit onderzoek van McCaffrey & Freeman blijkt dat mensen met een chronische pijn, hier minder last van hebben als ze muziek horen. En uit onderzoek van Arslan, Ozer & Ozyurt blijkt dat er niet alleen een verband bestaat tussen muziek, agressie en pijn maar dat er ook verband bestaat tussen muziek en angst. Mensen die een operatie moeten ondergaan, zijn veel minder angstig van tevoren wanneer muziek wordt gedraaid dan mensen die geluidloos de operatiezaal ingaan.
De foundation Muziek als Medicijn (Erasmus MC Rotterdam) onder voorzitterschap van Prof.Dr. Hans Jeekel streeft ernaar om muziek als innovatieve, 'evidence based' behandeling binnen en buiten de gezondheidszorg een plaats te geven. Meer informatie over hun onderzoek tref je hier aan.
‘Muziek opent een ‘luikje’ en dat is het moment om nog even na te praten.’
Suzanne de Groot en Maria Eldering, de Haarlemse viooldiva’s zijn vanaf het prille begin bij het project MuzIC betrokken en spelen regelmatig op de IC. Zij zien het musiceren niet als een optreden, maar als een middel tot interactie met de mensen die er liggen.
’’Het gaat ons om het contact met de patiënt, om het verblijf op de IC aangenamer te maken en de patiënt rustiger te krijgen, zegt Suzanne. “We gaan ook nooit zomaar de afdeling op, er zijn altijd IC-professionals aanwezig.”
Maria, violiste en muziektherapeute, knikt instemmend en vult Suzannes woorden aan: “Muziek opent een ‘luikje’ bij mensen. Je hebt het ineens over hele andere dingen dan de ellende die patiënten op de IC op dat moment meemaken.”
‘Ook de medewerkers profiteren van de muziek op hun afdeling’
Violiste Suzanne vervolgt haar verhaal weer: “Livemuziek op een Intensive Care afdeling biedt voor even totale afleiding voor de patiënt en de familie. Dit wordt versterkt door de interactie die wij als muzikant met de patiënt aangaan.
De muziekkeuze, het ritme en de toon van de muziek stemmen we af op de patiënt.” De muziek is naast de patiënten en hun familie ook goed voor de medewerkers, stelt Lorette Gijsbers. ’’Ook zij profiteren van de muziek op hun afdeling.’’ Want wie minder stress en spanning ervaart, heeft soms minder intensieve zorg nodig.
Waarom minder stress door muziek?
Hoe kan het nou dat je minder stress ervaart door muziek? De Bulgaarse psycholoog Georgi Lozanov deed hier onderzoek naar in 2008. In onze hersenen worden voortdurend elektrische impulsen met informatie verzonden. Om ervoor te zorgen dat je hersenen en daardoor je lichaam iets gaan doen Deze ‘stroomstootjes’ komen op verschillende frequenties voor. Een hoge frequentie zorgt dat je alert bent voor gevaar. Maar als de frequentie continu te hoog is, wordt je voortdurend gewaarschuwd voor ‘potentiële gevaren’ en ervaar je dus veel stress. Een te lage frequentie is ook niet handig, je wilt natuurlijk wel wakker blijven en niet te relaxt worden. Een optimale frequentie is de zogenoemde ‘alfastaat’, waarin een relatief lage frequentie (7 hertz) er voor zorgt dat je ontspannen én alert bent. Als je niet vanzelf in zo’n alfastaat raakt, is het volgens Lozanov een goed idee om naar muziek te luisteren dat een ritme van zestig tellen heeft. Een walsje van Chopin of De Vier Jaargetijden van Vivaldi zou je in precies de goede breintoestand moeten brengen.
Op elke Intensive Care
Het MuzIC project is gestart in het Spaarne Gasthuis Haarlem/Hoofddorp en het UMCU, maar het breidt snel uit. Inmiddels bieden ook het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein, het Isala in Zwolle en het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch livemuziek aan op de IC. En ook in Gent in België is nu een pilot gestart. Het doel van het MuzIC project is om op elke IC in alle Nederlandse ziekenhuizen livemuziek te laten klinken. Dat kan twee keer per maand zijn, maar ook elke week. MuzIC zorgt dat professioneel opgeleide muzikanten en muziektherapeuten de interacties op de IC verzorgen. Ziekenhuizen die ook livemuziek willen op hun IC kunnen hiervoor rechtstreeks contact opnemen met MuzIC om de mogelijkheden en kosten te bespreken.
Meer informatie
Op de website van Family and Patient Centered Intensive Care staat meer informatie over het MuzIC project.
Bronnen:
- MuzIC informatiebijeenkomst op 18 april 2019
- S. Arsian, N. Ozer & F. Ozyurt (2008). Effect of Music on preoperative anxiety in men undergoing urogenital surgery. Australian Journal of Advanced Nursing, 26, 2, 46-54.
- G. Lozanov (2008). Vivaldi tegen examenstress. Quest, januari, 2008
- R. McCaffrey & E. Freeman (2003). Effect of Music on chronic osteoarthiritis pain in older people. Journal of Advanced Nursing, 44, 5, 517-524.
- R. de Graaf (2015). De Effecten van Muziek luisteren op stress-coping. Bachelorthese UVA
Meer lezen over infectieziekten?
Meer info
-
Nederlandse Maag, darm en leveronderzoekers van het UMCU winnen Europese Pfizer onderzoeksprijs
Een onderzoeksgroep uit het Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMCU) onder leiding van Maag-, darm- en leverarts (MDL) Dr. B. Oldenburg is een van de zeven winnaars van de Pfizer Inflammation Europe ASPIRE 2017 Research Awards.
-
Wat is borstkanker?
Borstkanker ontstaat als beschadigde cellen in de borst ongecontroleerd gaan groeien. Ze vormen dan een kwaadaardige tumor die je vaak kunt zien op een röntgenfoto of die aanvoelt als een knobbel. Borstkanker kan op alle plaatsen in de borst ontstaan. De officiële medische term voor borstkanker is mammacarcinoom.
-
TEDxEindhoven en Pfizer praten over toekomst zorg
TEDxEindhoven en Pfizer gaan in 2018 samen speciale bijeenkomsten organiseren waar partijen met elkaar kunnen praten over hun ideeën over de zorg van de toekomst. Zo worden salonevents gehouden waarin vooraanstaande deskundigen in allerlei vakgebieden hun visie geven over de kankerzorg van de toekomst en het wereldwijd groeiende probleem van antibioticaresistentie.
